skanowanie0015 (54)

48 Świat roślin i zwierząt - przegląd systematyczny

Rys. 3.6. Korzenie jabłoni z rakowatymi naroślami

wadzi to do powstawania guzowatych (rakowatych) narośli na pniach lub korzeniach drzew (rys. 3.6).

Niektóre bakterie zatykają naczynia, przez co powodują więdnięcie roślin. Przedstawicielem tej grupy bakterioz jest na przykład czarna zgnilizna kapusty.

C Choroby bakteryjne zwierząt i ludzi. Ofiarami różnych bakterii pasożytniczych padają przedstawiciele wszystkich grup zwierząt-zarówno kręgowce, jak i bezkręgowce. Bakterie chorobotwórcze powodują nieraz choroby epidemiczne zwierząt hodowlanych (tzw. epizoocje), czyniąc wielkie szkody gospodarcze. Liczne choroby bakteryjne stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi.

Do bardzo niebezpiecznych chorób bakteryjnych zwierząt należy nosacizna, wąglik i gruźlica. Choroby te mogą także przenosić się z chorych zwierząt na ludzi.

Nosacizna występuje przeważnie u zwierząt nie-parzystokopytnych, np. koni i osłów. Choroba objawia się przewlekłym zapaleniem i ropnym wysiękiem z jamy nosowej. Ropna wydzielina zawiera bakterie i za jej pośrednictwem choroba rozprzestrzenia się.

Wąglik jest niebezpieczną chorobą bydła i owiec. Jej objawem jest owrzodzenie narządów wewnętrznych zwierzęcia.

Bardzo groźną chorobą zakaźną jest gruźlica. Gruźlica znana jest głównie jako choroba płuc u ludzi i zaliczana jest do grupy chorób społecznych, tzn. takich, które ze względu na możliwość szerokiego rozprzestrzenienia się stanowią groźbę degeneracji społeczeństwa. Bakterie gruźlicy atakują często zwierzęta, zwłaszcza bydło i trzodę chlewną. Powodować mogą nie tylko schorzenia płuc, lecz także przewodu pokarmowego, gruczołów mlecznych, kośćca i innych organów. Szczególnie niebezpieczna jest gruźlica u krów, bakterie mogą się bowiem przenosić na ludzi za pośrednictwem mleka od chorych zwierząt.

Bakteriami chorobotwórczymi dla ludzi są zarazki duru brzusznego i plamistego, czerwonki, błonicy, cholery, tężca i inne.

Choroby bakteryjne rozprzestrzeniają się wśród zwierząt i ludzi przez bezpośrednie kontakty między osobnikami, za pośrednictwem skażonych przedmiotów, bądź też są przenoszone przez owady-muchy, karaluchy, pchły, wszy, pluskwy, mrówki faraona i in.

3.2.1.6.

Przyrodnicze znaczenie bakterii

Procesy życiowe bakterii przyczyniają się do bezustannego krążenia materii w przyrodzie.

Ilość materii, z której zbudowana jest Ziemia, jest niezmienna. Zvc'e raż zapoczątkowane toczv się pję-pi zerwanie ou miliardów lat. Nieustannie powstają nowe organizmy, pojawiają się i giną całe gatunki. Związki organiczne, z których zbudowane są ciała istot żywych, wytwarzane są przez rośliny samożywne z prostych składników nieorganicznych, czerpanych ze środowiska. Rośliny zielone dostarczają zatem budulca dla całego świata ożywionego. Po pewnym okresie życia każde stworzenie ginie. Po śmierci organizmu pozostaje w nim uwięziona materia organiczna, wytworzona - bezpośrednio (u roślin) lub pośrednio (u zwierząt) - kosztem substancji mineralnych. Ziemi nie przybywa nowych atomów węgla, azotu i innych pierwiastków. Dla zapewnienia ciągłości życia jest zatem niezbędne uwalnianie pierwiastków już istniejących, zawartych w obumarłej masie organicznej. Te niezmiernie ważne przemiany dokonują się głównie dzięki bakteriom. Procesy życiowe poszczególnych gatunków bakterii powodują rozkład różnych złożonych substancji organicznych (np. białek i błonnika) na proste związki nieorganiczne, włączając je do cyklu obiegu materii. Tylko niewielką bowiem część przetwarzanych związków bakterie zużytkowują na budowę swego ciała < wytwarzanie niezbędnej do życia energii. Procesy krążenia pierwiastków w przyrodzie uzupełnia działalność bakterii nitryfikacyjnych, bakterii wiążących azot atmosferyczny oraz bakterii przeprowadzających różnego rodzaju fermentacje.

Bakterie saprofityczne spełniają również rolę sanitarną w przyrodzie. Uczestniczą w oczyszczaniu środowiska z licznych, często szkodliwych dla innych