skanowanie0016

próba wyeliminowania tego rozróżnienia byłaby oczywiście bezowocna, bowiem zwykły użytkownik języka nie podziela odczuć logika w tej sprawie.

Sprawa przedstawia się zgoła inaczej, gdy przechodzimy od ogólnych do szczegółowych cech języka. Słownictwo jest bardzo czułym wskaźnikiem kultury, a zmiany znaczenia, zanikanie starych słów oraz tworzenie i zapożyczenie nowych zależą od historii kultury. Języki różnią się bardzo pod względem swego słownictwa. Rozróżnienia, które wydają się nam konieczne, mogą być zupełnie nieznane w języku będącym odbiciem całkiem odmiennego typu kultury, podczas gdy w tym języku istotne są rozróżnienia dla nas zgoła niezrozumiałe.

Różnice słownictwa dotyczą nie tylko takich przedmiotów kulturowych, jak rodzaje uzbrojenia. Występują one również w świecie tworów mentalnych. Na przykład, w pewnych językach trudno byłoby wyrazić różnicę między „zabić” a „zamordować” z tej prostej przyczyny, że filozofia prawa, która determinuje nasz sposób posługiwania się tymi słowami, nie wszystkim społeczeństwom wydaje się równie naturalna. Terminy abstrakcyjne, tak nieodzowne w naszym myśleniu, bywają rzadkie w językach, któ . rych użytkownicy traktują swój behawior w sposóL bardziej pragmatyczny. Z drugiej strony, obecność lub brak abstrakcyjnych rzeczowników mogą być związane z fundamentalnymi formami języka; istnieje wiele języków prymitywnych, których struktura dopuszcza tworzenie i posługiwanie się abstrakcyjnymi rzeczownikami jakości lub czynności.

Istnieje wiele szczególnych aspektów języka, zasługujących na zainteresowanie ze strony przedstawicieli nauk społecznych. Jednym z nich jest tendencja do nakładania tabu na pewne słowa czy nazwy. Na przykład, w prymitywnych społecznościach bardzo rozpowszechniony jest zwyczaj nakładania tabu na użycie nie tylko imienia osoby, która niedawno zmarła, lecz jakiegokolwiek słowa, które

W poczuciu członków społeczności jest etymologicznie związane z jej imieniem. Pewne myśli trzeba wówczas wyrażać przez omówienie lub zapożycza-¹ jąc terminy z dialektów sąsiedzkich. Kiedy indziej pewne słowa uważane są za zbyt święte, by ich używać poza całkiem szczególnymi okolicznościami, i podejmuje się specjalne kroki, które mają zapobiec posługiwaniu się tymi zakazanymi słowami. Przykładem jest tu żydowski zwyczaj wymawiania nazwy hebrajskiego Boga nie jako Jahwe czy Jehowa, lecz jako Adonai, „Mój Pan”. Zwyczaje takie wydają się nam dziwne, lecz dla wielu prymitywnych społeczności równie dziwna jest nasza zdecydowana niechęć do używania słów obscenicznych w normalnych sytuacjach społecznych.

Innym rodzajem szczególnych zjawisk językowych jest posługiwanie się ezoterycznymi środkami językowymi, takimi jak hasła czy techniczna terminologia ceremonii i obrzędów. Wśród Eskimosów, na przykład, znachorzy posługują się swoistym słownictwem, niezrozumiałym dla nikogo, kto nie jest członkiem ich cechu. Ludy pierwotne używają specjalnych form dialektu lub innych swoistych środków -językowych w tekstach swoich pieśni. Niekiedy, jak dw Melanezji, teksty pieśni wykazują wpływ dialektów ludów sąsiednich. Narzuca się analogia z naszym zwyczajem śpiewana raczej po włosku, francusku czy po niemiecku niż w języku ojczystym, i jest prawdopodobne, że procesy historyczne, które doprowadziły do paralelnych obyczajów, mają podobną naturę. Można tu też wymienić żargon złodziejski i tajemnicze języki dzieci. Języki takie bywają systemami szczególnych znaków i gestów, w wielu przypadkach opartych bezpośrednio na języku mówionym lub pisanym; wydaje się, że występują one na rozmaitych szczeblach kultury. Języki znakowe Indian Ameryki Północnej powstały pod wpływem potrzeby porozumiewania się plemion mówiących językami wzajemnie niezrozumiałymi. W kościele

63