skanowanie0075 (12)

ANALIZA IDEOLOGII A ANALIZA ZDARZEŃ KRYTYCZNYCH

Wprowadzenie

Analizie ideologii poświęciłem cały rozdział, analiza ta jest bowiem podstawa profesjonalnego osądu: nie da sie uciec od ideologii, można tylko wybrać te, na których pragniemy się oprzeć. Poza tym analiza ideologii jest procedurą ogromnie wydajną: ostatnio przeczytałem trzydziestostronicową analizę napisu na pewnej plakietce do noszenia w klapie (Frow 1983). Tu przedstawię tylko niektóre stanowiska dotyczące ideologii i wyjaśnię najważniejsze terminy, które można znaleźć w piśmiennictwie. Twierdzenia teoretyczne uzupełnię konkretnymi przykładami.

Zacznijmy od prostej definicji, która wykazuje, jak istotna jest ideologia dla profesjonalnego osądu. Definicja ta mówi, że mamy tu do czynienia z pewnymi sądami, z których zbudowana jest nasza reprezentacja świata i które sprawiają, że myślimy i postępujemy w określony sposób. Wiele z tych sądów przyjmujemy literalnie i świadomie, niemniej są sprawcze i mają właściwość przenikania do innych sądów i działania. Na przykład przeświadczenie, żc życic ziemskie jest tylko przysposobieniem do życia, które nastąpi potem (ale nie przedtem) skłania ludzi do postępowania, jakie uważają za rozsądne w tym przypadku, ale którego za rozsądne by nie uważali, gdyby wierzyli, że życie doczesne jest jedyną formą egzystencji. Wystawić się na śmierć męczeńską miałoby więcej sensu dla człowieka wierzącego w życie pozagrobowe niż dla człowieka, który wierzy, że śmierć jest końcem istnienia.

Niestety, ideologie są zwykle bardziej niż ta skomplikowane, ponieważ wiele sądów, zgodnie z którymi myślimy i działamy, wpojono nam bez naszego aktywnego udziału. Często nie zdajemy sobie nawet sprawy, że przyjęliśmy je. Oto w' społeczeństwie, w którym ziemia jest prywatną własnością, niewielu ludzi zdaje sobie sprawę, że ta forma własności nie jest ani konieczna, ani naturalna, tylko żc po prostu w ten sposób pewne społeczeństwa regulują prawo własności. Wielu ludzi, którzy zajmują jakiś teren, może sądzić, że jedynie prawo własności ziemi uprawnia do zajęcia jej. niewielu podważy słuszność tej zasady, jeszcze mniej dopuści inną możliwość, a już nikt prawie nie będzie postępował w zgodzie z tą inną możliwością.

Ideologie uprawomocniają to, co robimy lub co nam czynią inni. stanowią wiedzę, na podstawie której osądzamy, co jest normalne, konieczne i właściwe.