s208 (3)

Piłowanie. Dużo lepszym sposobem obróbki kości jest piłowanie. Najpełniej pozwala ono kontrolować sposób, w jaki ją dzielisz i umożliwia najbardziej efektywne wykorzystanie surowca. Jako piły możesz użyć krzemiennego wióra z ukształtowanym techniką retuszu powierzchniowego ząbkowanym ostrzem. Zwykle lepiej nadaje się on do tego celu niż metalowe piłki. Proces piłowania kości jest bardzo powolny. Właśnie tu jednak możesz wykorzystać fakt, że kość jest krucha, i przepiłować ją tylko do połowy lub na tyle głęboko, żeby dostatecznie osłabiona pękła wzdłuż linii cięcia po lekkim uderzeniu w nią kamiennym tłuczkiem.

Nacinanie. Techniką podobną do poprzedniej jest nacinanie, najbardziej przydatne wtedy, kiedy odcinek, który mamy zamiar przeciąć, jest zbyt długi, żeby przepiłować go do końca. Używając ostrego kamienia lub odpowiednio przygotowanego rylca wykonaj głębokie nacięcie, które pozwoli precyzyjnie rozszczepić kość. W ten sposób wycina się igły zarówno z kości, jak i z poroża. Nie jest to szybki sposób, ale gdy wszystko wykona się starannie, precyzyjny i skuteczny.

Rozszczepianie klinami. Technika ta najlepiej zdaje egzamin w połączeniu z nacinaniem. Polega na odszczepianiu drzazg poprzez wbijanie w kość dłutowatych klinów. Robię to dopiero po uprzednim wycięciu głębokiego rowka, bez tego trudno jest bowiem przewidzieć, w jaki sposób kość pęknie.

Skrobanie. Kiedy wyciąłeś już odpowiedniej wielkości i kształtu fragment kości przeznaczony do dalszej obróbki, możesz zrobić z niego potrzebne narzędzie. Użyj w tym celu jakiegokolwiek ostrza -ostrego krzemiennego odlupka lub wióra, który po ustawieniu go pod kątem dziewięćdziesięciu stopni do kości, przesuwasz po niej i zeskrobujesz cienkie strużyny.

Ścieranie. Jest to jedna z najstarszych metod obróbki kości. Trzeba to zawsze robić powoli i ostrożnie, żeby nie powstały pęknięcia. Ścieranie jest najwolniejszym, ale zarazem najbardziej niezawodnym sposobem kształtowania przedmiotów z kości. Tutaj też najlepiej jest zacząć od wycięcia odpowiedniego kształtu, który następnie obrabia się na bloku piaskowca. W ten sposób formuje się również najostrzejsze krawędzie kościanych ostrzy.

Wiercenie. Wykonywanie otworów w obrysie przedmiotu, który chcemy wyciąć z kości, jest prostym sposobem wstępnego formowania elementów o skomplikowanym kształcie. Określam to mianem puszczańskiej wyrzynarki, a jedynym narzędziem, jakiego do tego potrzeba, jest świderz kamiennym wiertłem, taki sam jak do robienia rowków w strzałach. Otwór wstępny powinien być na tyle głęboki, żeby wiertło nie ześlizgiwało się po twardej powierzchni kości.

Obróbka poroża

Przepalanie. Poroże ma opinię surowca wyjątkowo trudnego do cięcia i nawet kiedy używa się stalowej piły, nie jest to łatwe. W warunkach puszczańskich trzeba sięgać po tak drastyczne metody, jak przepalanie. Będzie Ci do tego potrzebna żarząca się głownia lub mała kupka węgli z ogniska. Lepsza jest rozpalona żagiew (żarzący się na jednym końcu patyk z ogniska), bo łatwiej będzie Ci dotrzeć z żarem precyzyjnie do miejsca, w którym chcesz przepalać poroże. Załóżmy, że masz zamiar oddzielić jedną z odnóg jeleniej tyki¹³. Przyłóż żarzący się koniec patyka do jej nasady w miejscu, w którym łączy się ona z konarem. Dmuchaj teraz na żar, żeby wzrosła jego temperatura i poroże zajęło się. Warto w tym miejscu dodać, że zapach, jaki temu towarzyszy, jest odrażający. Kiedy poroże zajmie się w jednym miejscu, przesuwaj głownię wokół odnogi, żeby osłabić ją ze wszystkich stron. W końcu wystarczy mocne uderzenie o ziemię lub kilka ciosów ciężkim kamiennym tłukiem, żeby odnoga odpadła. Jeżeli będziesz w stanie zrobić kamienną siekierę lub dłuto, możesz cały proces przyspieszyć usuwając zwęglone poroże i powtarzając zabieg tak długo, aż nasada odnogi będzie wystarczająco nadwątlona.

Piłowanie. Poroże można przepiłować, chociaż ponieważ jest ono „tłustsze” niż kość, przebiega to wolniej. Zwykle korzystam z tej techniki wyłącznie do kończenia już wykonanych cięć i obróbki fragmentów poroża, które są na tyle cienkie, że można je przepiłować.

Żłobienie. Poroże żłobi się tak samo jak kość, chociaż trzeba robić głębsze rowki, zważywszy na elastyczność tego materiału. Głęboko nacięte poroże łatwdej będzie rozszczepić przy użyciu klina.

Ścieranie i skrobanie. Obie te techniki wykonuje się tak samo jak wńedy, kiedy obrabia się kość, ale skrobanie jest w wypadku poroża bardziej efektywne. Struganie. Można korzystać z tej metody obrabiając kość, lecz nie jest ona w^rtedy tak efektywna jak w wypadku kształtowania poroża. Namocz poroże na dzień lub dwa wcześniej, żeby zmiękło. Można je będzie wtedy łatwo strugać ostrym kamiennym odłupkiem lub przygotowanym specjalnym narzędziem.

Poroże ma porowate wnętrze, które można bez obawy wykorzystać formując narzędzie. Jest ono w rzeczywistości o wiele mocniejsze, niż wskazuje na to jego delikatna budowa. W znacznym stopniu to właśnie ów włóknisty rdzeń sprawia, że tak trudno jest poroże roztrzaskać. Krótko mówiąc, o wiele łatwiej jest włączyć porowaty fragment w kształt wykonywanego przedmiotu, niż starać się usunąć go, odcinając od litej części poroża.

Narzędzia z poroża i kości

Zawsze, jeżeli tylko jest to możliwe, staraj się w swoich planach wykorzystać naturalny kształt kości i poroża. Oba materiały wytrzymują najlepiej te naprężenia, które powstają wskutek działania sił pojawiających się z tych samych kierunków, z jakich są one (kości i poroża) obciążane, kiedy spełniają swoje funkcje w żywym organizmie. Oba mogą być utwardzane przez poddanie ich delikatnej obróbce termicznej, nie jest to jednak konieczne i powoduje, że stają się zbyt kruche. Oba

¹³ Tyka, łodyga, konar - część poroża wyrastająca po jednej stronie czaszki jelenia byka, daniela byka i kozła.

209