Skanowanie 10 04 10 17 (19)

prymatu dziecka w życiu rodzinnym i społecznym przewidując, A* imur stulecie będzie „stuleciem dziecka”. Stąd naczelnym hasłem kulimy rnu się stać wolność indywi4ui4izrp"    j j_ego

fcwnhmlne wychowanie. Wszelkie środki przymusowe w jego wychowaniu,: polecenia, nakazy, kary mają być usunięte na rzecz wolności I miłości dziecka. Dlatego też nie może istnieć ani systematyczna mmkii, ani wychowanie religijne, ani sala szkolna. Całe wychowanie zapełnia wolna działalność dziecka, zabawa, zajęcia na polu, na boisku sportowym, w ogrodzie, w polu i w warsztacie. Wychowanie to oparte jest na poszanowaniu dziecka i jego prawa do swobodnego rozwoju. Tuku idea wolnego wychowania była oczywiście sprzeczna z dotychczasowymi podstawowymi ideami urabiania dla naczelnego ideału wychowawczego głoszonymi przez pedagogikę szkoły tradycyjnej.

Glos Ellcn Key znalazł wkrótce oddźwięk w pedagogice niemieckiej. Tutaj Ludwik Gurlitt¹ ogłosił pełną ironii i sarkazmu krytykę ówczesnej niemieckiej szkoły, zwłaszcza gimnazjum. Zarzuca jej dogmutyzm, formalizm, rygoryzm nie pozwalający rozwijać się osobowości ucznia. Jest to szkoła uniformuiaca, oschła, szablonowa, tłumiąca dążność do wyzwolenia się, tłumiąca spośótT myślenia i odczuwania uczniów. Gurlitt zwraca się również z ostrymi zarzutami przeciw nauczycielom tej szkoły. Jest ona prowadzona przez pedantów, służalców uległych wobec mechanizmu systemu wychowania chronionego przez władzę. Zamiast takiego wychowania żąda on wychowaniu „naturalnego”, W bezpośrednim kontakcie z przyrodą, w wiejskim otoczeniu, w polu,, w lesie, nad rzekami, wśród gór. Nadmiar treści nauczania musi być ograniczony, a zwłaszcza nadmiar filologii. Głównym zadaniem kształcenia nie jest wielowiedza, ale możliwie polny rozwój indywidualnej osobowości.

Gurlill jest też inicjatorem „Towarzystwa Wychowania Niemiecko” (Gcsellschaft fiir deutsche Erziehung).

sz

Ale w Europie były też inne powody do wystąpienia przeciw szkole tradycyjnej. Źródłem opozycji stały się tu też narastające badania psychologiczne nad dzieckiem. Pewne badania nad psychologią dziecka zjawiły się już około r. 1870. Prawdopodobnie

jedną z pierwszych rozpraw była praca B. Perez’a pt. La psychologie de Fenfant (1878). Podobne badania ogłosił Preyer (Wiliam Thierry Preyer, 1840—1897), w pracy Dusza dziecka (Die Seele des Kindes, 1882). Za założyciela psychologii dziecka i pedagogiki eksperymentalnej zwanej też „pedologią” lub „nauką o dziecku” uważa się zwyczajnie Alfreda Bineta² (1837—1911), który w r. 1892 założył w Sorbonie pierwsze laboratorium dla badań psychologii dziecka. Podobne laboratorium „Child Study” tworzy St. Hall³ w r. 1904 w uniwersytecie w Worcester (USA), oraz w Hamburgu E. Meumann⁴.

Powstały też towarzystwa naukowe dla badań psychologii dziecka, ^ a więc w USA założone przez St. Hall’a: „National Association for the Study of Children” (1893), we Francji przez Theodora Simona (ur. 1873) „Societe librę pour etudes psychologiąue des -enfants” (1901), w Niemczech „Allgemeiner deutscher Verein fur Kinderforschung” (1899) w Jenie. W Polsce badania nad psychiką dziecka prowadził Jan Władysław Dawid (1859—1914)⁵. Dalsze badania nad psychiką dziecka prowadzą do powstania jednego z kierunków nowej pedagogiki. Badania te bowiem, okazując rozwojowe zmiany w życiu psychicznym dziecka, musiały okazać jednostronność pedagogiki tradycyjnej, która proces nauczania pojmowała jako jednakowy w swej zasadniczej budowie na wszystkich stopniach kształcenia. Kładąc silny nacisk na rozwój osobowości wzrastającego dziecka musiały też one szczególnie podkreślać jego indywidualność, której nie uzna- I wała pedagogika tradycyjna. Posługując się metodą eksperymentalną „ pedologia zyskała silne uzasadnienie rezultatów badań, a formy wychowania oparte na tych rezultatach zdawały się mieć właściwą naukową podstawę. W ten sposób pedologia stała się podstawą dla nowego wychowania i spowodowała nadanie mu silnie psychologizującego kierunku.

«

Drogę nowemu ruchowi nowatorskiemu torowała jeszcze inna okoliczność, a mianowicie powstająca w krajach zachodnich filozofia

47

1

L. Gurlitt (1855—1931): Der Deutsche und Sein Yaterland, 1902; Der Deutsche und setne Sekule, 1905; Pflege und Entzuicklung der Personlichkeit, 1906; Bausteine der neuen Sekule, 1918.

2

   Ućtude experimentelle de Uintelligence, 1903; Les iddes modernes sur les enfantes, 1909

3

   Granville Stanley Hall (1846—1924): Adolescence, 1904; Youth its Edu-cation, Regiment and Higiene, 1907.

4

   Ernest Meumann (1862—1915): Yorlesungen zur experimentellen Padagogik, 3907.

5

   Zasób umysłowy dziecka, 1896; Inteligencja, wola i zdolność do pracy, 1911.