skanuj0001

Niszczenie przestrzeni symbolicznej

Miasto jest przestrzenią symboliczną. Niektóre jego budowle, place, ulice czy pomniki wskazują na te wydarzenia z przeszłości, które mieszkańcy miasta uznali za ważne i dzięki którym potrafią powiedzieć, kim są. Szczególna rola stolicy państwa polega na tym, że jej przestrzeń symbolizuje tożsamość całego narodu. Największą moc symboliczną mają groby i miejsca narodowego męczeństwa. Takim miejscem jest w Warszawie Cytadela, gdzie w okresie zaborów władze carskie więziły i zabijały powstańców, spiskowców walczących o wolność ojczyzny i działaczy robotniczych. W Polsce stalinowskiej warszawska Cytadela miała się stać .Panteonem Rewolucji". wzorowanym na Mauzoleum Lenina w Moskwie i Twierdzy Pietropawłowskiej w Leningradzie. W ten sposób władze komunistyczne próbowały zniszczyć przestrzeń symboliczną miasta, a tym samym pamięć i tożsamość Polaków.

Miasto stalinowskie, czyli utopia zrealizowana

W wyglądzie stalinowskiego miasta miał się przejawiać triumf robotniczej rewolucji, siła socjalistycznego państwa i trwałość sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Ta ideologia w sposób czytelny i jednoznaczny przemawiała do mieszkańców poprzez architekturę domów mieszkalnych i budynków państwowych, monumentalne pomniki, płaskorzeźby, tablice pamiątkowe, freski, ogromne portrety wodzów i przodowników pracy, flagi, plakaty, makiety, transparenty i napisy.

Literatura i komunizm

Po II wojnie światowej literatura w P sce szybko traciła niezależność. Władza komunlsiyczna pragnęła ją bowiem zai w propagandę narzuconego przez siebie! systemu. Wzorzec nowej literatury przy^ zlono ze Związku Radzieckiego - przeć ni na stronę stalinowskiego reżimu pisani mieli go tylko powielać. Przez kilka lat czynili to z wielką gorliwością, stając - z nielicznymi wyjątkami - po stronic totatd[ nej władzy. Od końca lat 50. sytuacja zaczęła się zmieniać, przez cały okres istnienia PRL literatura, podobnie jak wJ kie inne dziedziny życia, była jednak jam polityczną". Nawet jeżeli pewien awangM dowy poeta pisał surrealistyczne sztuki I I wystawiał Je z przyjaciółmi w prywatny* mieszkaniu, jego twórczość ani na chwfl* nie przestawała obchodzić władzy. Za I artystyczną wolność płacono niekiedy* wysoką cenę: milczenia i społecznej mad| nallzacji.

W kraju, w^r którym środki przekazu bfl kontrolowane przez cenzurę, prawdziwa komunikacja między twórcami i ich czyicf kami zrywała się lub przyjmowała osobl postacie. Twórczość pisarzy niepokorny^ zdominował język znaczących przemilcz* i - niekiedy bardzo wyrafinowanych — I politycznych aluzji. By mówić o sytuacji j

Pierwszym miastem w całości wybudowanym według założeń nowej ideologu była Nowa Huta. Projektanci socjalistycznego .miasta szczęśliwych robotników* i przewidzieli w nim miejsca dla świątyni. „W krajach¹ Wiary miasta tracą swo/e dawna oblicza. Likwidowanie! drobnych prywatnych przedsiębiorstw nadaje ulicom I wygląd sztywny i urzędowy. Chroniczny brak dóbr konsumpcyjnych sprawia, ietkim jest jednolicie szary I i jednolicie ubogi. (...1 Strach paraliżuje indywidualność i każe im jak najbardziej upodabniać s*ę w gestach. wyrazie twarzy do typu przeciętnego" (Czesław MiloiŁ | Zniewolony umysł). Na zdjęciu: Nowa Huta (lata 50.) I