skanuj0003 tif

W ramach kryteriów zewnętrznych (na podstawie obserwowalnych form zachowania się dziecka) powinno uwzględnić się:

-    dążenie dziecka do kontaktów społecznych,

-    uznanie społeczne osiągnięte w grupie,

-    przejawy zachowań społecznych i aspołecznych,

-    przestrzeganie podstawowych norm społecznych.

W ramach kryteriów wewnętrznych (związanych z przeżyciami dziecka wynikającymi z uczestnictwa w życiu społecznym grupy) powinno uwzględnić się:

-    zadowolenie z kontaktów społecznych w grupie,

-    zdolność do rozumienia przeżyć jej członków,

-    znajomość i akceptację własnej pozycji społecznej w grupie.

Charakteryzując jednostki przystosowane społecznic można stwierdzić,

że dobre przystosowanie przejawia się w realistycznym spojrzeniu na siebie i otoczenie, w zrozumieniu własnych niedoskonałości, w szukaniu właściwych form rozładowania napięć emocjonalnych, w doskonaleniu umiejętności rozwiązywania konfliktów. Złe przystosowanie objawia się natomiast w niezadowoleniu z siebie, spostrzeganiu siebie jako osoby nieszczęśliwej, osłabieniu aktywności intelektualnej i społecznej, a pojawieniu się w ich miejsce mechanizmów obronnych, nieadekwatności występowania reakcji i jej siły, w braku współdziałania w trakcie realizacji zadań grupowych’.

Ireneusz Krzemiński¹⁰, analizując interakcje zachodzące |»między ludźmi, stwierdził, że „Prawdziwie przystosowane do życia jednostki to takie, kto-re świadome są społecznych oczekiwań i norm, ale które zarazem wiedzą

0    tym, że ich indywidualne postępowanie odciska się w życiu całej wspólnoty [...], im bardziej indywidualnie, samodzielnie i twórczo ma działać jednostka, tym bardziej musi być przystosowana społecznie. Świadomość norm oraz zależnych od nich oczekiwań wobec innych ludzi zapewnia jednostce przystosowanie społeczne, może ona bowiem uwzględnić obecność owych innych w swym działaniu, to z kolei pozwala jej na nich oddziaływać. Im lepiej zatem jednostka potrafi uwzględnić punkt widzenia innych, tym lepiej będzie potrafiła obronić swój indywidualny punkt widzema”¹'.

Funkcjonowanie człowieka uzależnione jest od tego, jak postrzega on

1    reaguje w sytuacjach trudnych, zależy więc od uczenia się odporności

na stres. Marek Jarosz usasadnin tezę. że stres i sytuacje trudne nie zawsze działają destruktywnie na człowieka; istnieją możliwości wykorzystania go w sposób konstruktywny. Autor ten uważa, że'odporność psychiczna to zdolność do zorganizowanego i adekwatnego funkcjonowania mimo podniecenia emocjonalnego lub stosunkowo mała reaktywność emocjonalna na zagrożenia, przeszkody i inne czynniki właściwe sytuacjom trudnym. Do przyczyn niedostatecznej odporności zalicza destrukcyjne schematy poznawczo, postawę lękową i rezygnację z ważnej życiowej idei, jej brak lub utratę, przewagę regulacji egocentrycznej, niedojrzałość emocjonalną oraz nieswoisto czynniki astenizujące¹⁸.

Problemy przystosowawcze jednostki są konsekwencją zaburzeń w rozwoju społecznym, wynikających z nieadekwatnych interakcji spolecz-nych, głównie z rodzicami i rówieśnikami, Problemy przystosowawcze oznaczają, iż jednostka nio nabyła, w wyniku uczenia się podczas procesu socjalizacji czy wychowania, umiejętności zachowania się zgodnego ze społecznymi oczekiwaniami.

Zjawiska przystosowania i nieprzystosowania nie są jednorodne i można je rozmaicie oceniać w zależności od tego. jakie kryteria się przyjmuje. Przystosowanie i nieprzystosowanie może występować w formie zjawiska pozytywnego, ale też negatywnego. Przykładowo: konformizm i oportunizm świadczą o przystosowaniu, lecz z punktu widzenia oczekiwań ogólnospołecznych są oceniane negatywnie; nieprzystosowanie jest ogólnie uznawane za zjawisko negatywne (np. w przypadku przestępczości, patologii społecznych), jednakże w przypadku rewolucjonistów, wynalazców, odkrywców lub jednostek tak nieprzeciętnych, że odrzucanych przez sobie współczesnych, ocena ta nie może być jednoznaczna, gdyż często jednostki takie są nieprzystosowane do patologicznie funkcjonujących społeczeństw, a ich bunt i walka o zmiany doprowadzają do rozwoju ludzkości. Gdyby nie było na świecie rewolucjonistów (ocenianych przez wpólezesnych jako nieprzystosowanych), nie byłoby postępu cywilizacyjnego. Każdy pedagog resocjalizacyjny musi o tych’ pozytywnych formach nieprzystosowania pamiętać.

2. Wielość definicji niedostosowania i nieprzystosowania społecznego

Człowiek jest tym hardziej przystosowany społecznie, im'bardziej jest. zdolny (może i umie) onz im 1>i- !/■' i i ¹ im ,ch'<> po tępow ic