PODSTAWOWE KlEKUHKI KSZTAŁTOWANIA WaKUHKOW BlZrUCZtUSTW* PlACT 1 EtCOMOMlI |
898
Zgodnie z układem jednostek SI. ocena ta powinna być dokonana w jednostkach pracy, czyli w dżulach (I) na jednostkę czaro lob w watach (W). Ze względu na długoletnie funkcjonowanie jednostek katofymetryroyth kalorii (cal) lub kilolcalorii (kcal) w określenia wydatku energetycznego, jednostki te wciąż spotykamy przy określaniu ciężkości pracy w praktyce przemysłowej, w przepisach czy podręcznikach. Przeliczenie wartości wyrażonych w poszczególnych jednostkach nie nastręcza jednak problemów, jeżeli się pamięta, że:
1 kcal =4,19 U, W - 1 J/s. 1 kcal/łi = 1.163 W.
Na ilość enem i i zużywam*? prwr organizm w czasie wykonywania pracy o.y |iutuUvsuHtj i wydatek energe
tyczny przemiany ogólnej oraz energia zużytkowana na wykonanie danej czynności, czyli tzw. wydatek energetyczny pracy efektywnej.
Przemiana podstawowa materii jest to ilość energii, jaką organizm zużywa na podtrzymywanie procesów życiowych. W spoczynku, np.: w czasie snu, wydatkowanych jest ok. 270 kJ/li, z czego same mięśnie zużywają ok. 25% tej energii. Poziom przemiany podstawowej zależy od pici, wieku, wzrostu i masy ciała. U osób dorosłych przemiana podstawowa wynosi 5900 -i- 8000 kJ na dobę. U mężczyzn, którzy mają o ok. 30% większą masę mięśniową niż kobiety, wynosi ona ok. 4,6 kJ/(h • kg m.c.), a u kobiet - ok. 3,7 kj/(h • kg m.c.). Nawet najmniejszy wysiłek związany ze zmianą pozycji ciała podnosi poziom przemiany podstawowej.
Podczas pracy fizycznej mięśnie zużywają 70 -r 95% wydatkowanej energii. Przeciętne zużycie energii na zwykle, codzienne czynności (przemiana ogólna) ocenia się na dodatkowe 1050 kJ/dobę u kobiet i ok. 1700 kJ/dobę u mężczyzn. Jeżeli przyjmiemy, że mężczyzna o masie ciała 70 kg zużywa na przemianę podstawową 7700 kJ w ciągu doby, to po dodaniu wydatku energetycznego na czynności dnia codziennego (chodzenie, mycie, jedzenie, itp.), otrzymamy wydatek energetyczny na przemianę ogólną wynoszącą ok. 9400 kJ /dobę.
U kobiet o masie 65 kg wydatek energii na przemianę ogólną jest mniejszy i wynosi ok. 7000 kJ, w tym na przemianę podstawową - 5900 kJ. Jest to najmniejsze zużycie energii w ciągu doby. Każda praca zawodowa powoduje zwiększenie tych wartości o energię wydatkowaną w czasie pracy, którą przy charakteryzowaniu poszczególnych czynności, określa się jako energię efektywną wyrażaną w ilości przypadającej na jedną zmianę roboczą (8 h) lub na minutę.
Kryteria oceny ciężkości pracy fizycznej, w zależności od wartości wydatku energetycznego i zmian fizjologicznych zachodzących podczas wysiłku zawiera tabl! 192-1. W tablicach 192-2 i 192-3 podano wydatek energetyczny prac o różnym stopniu ciężkości z rozróżnieniem dla kobiet i mężczyzn oraz różnych czynności zawodowych.
Najmniejszym wydatkiem energetycznym charakteryzują się prace wykonywane na siedząco, np. prace biurowe. Zapotrzebowanie energii podczas wykonywania tych prac wynosi na ogól mniej niż 8 kJ/min. Samo utrzymanie pozycji siedzącej powoduje zużycie energii ok. 1.5 kJ/min, wykonywanie czynności, które nie wymagają ruchu - ok. 2,5 kJ/ min. natomiast maszynopisanie zwiększa zużycie energii do ok. 7 kJ/min.