skanuj0012 (249)

WALORY KULTUROWE OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE 131

•    cerkwie w stylu zachodnio-łemkowskim;

•    cerkwie w tzw. stylu ukraińskim;

•    cerkwie zbudowane na rzucie równoramiennego krzyża greckiego;

•    cerkwie w tzw. stylu „józefińskim”.

Należy przy tym dodać, że pierwsze trzy grupy cerkwi to w znacznej mierze obiekty drewniane.

Najliczniej na tym terenie występują cerkwie wybudowane w stylu zachodnio-łemkowskim, z tradycyjną wieżą-dzwonnicą, brogowym (namiotowym) lub kalenicowym dachem i często wzbogacone barokowymi hełmami. Są to cerkwie trójdzielne, składające się z przednawia¹, nawy z ikonostasem oraz prezbiterium z ołtarzem. Najstarszą z nich jest pochodząca z 1653 r. cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Bogurodzicy w Owczarach (gm. Sękowa) (Piecuch 2005).

Drugą grupę cerkwi drewnianych stanowią cerkwie zbudowane w tzw. stylu ukraińskim z elementami architektury rosyjskiej i bizantyjskiej. Podobnie jak cerkwie zachodnio-łemkowskie, są cerkwiami trójdzielnymi, jednakże nie posiadają strzelistej wieży nad przednawiem, a nawa jest tylko nieznacznie wyższa od dwóch pozostałych części. Występują m.in. w Bartnem i Bodakach (gm. Sękowa) (Piecuch 2005).

Najrzadziej spotykaną grupą cerkwi drewnianych są cerkwie zbudowane na rzucie równoramiennego krzyża greckiego, które swoją bryłą nawiązują do świątyń starochrześcijańskich lub huculskich. Przykładem tego typu cerkwi są cerkwie w Gładyszowie (gm. Uście Gorlickie) i w Pętnej (gm. Sękowa) (Piecuch 2005).

Ostatnią grupę cerkwi spotykanych na obszarze powiatu gorlickiego stanowią tzw. cerkwie „józefińskie”², określane też mianem landpharrkirche, nawiązujące wyglądem zewnętrznym do małych kościółków łacińskich. „Mają prostokątną nawę, nieco węższe od niej, zamknięte absydą prezbiterium i niewielki przedsionek, nad którym stawiana była na osi fasady wieża z barokowym hełmem ” (Piecuch 2005, 38). Na terenie powiatu gorlickiego znajdują się tylko trzy cerkwie „józefińskie”: w Blechnarce, Smrekowcu (gm. Uście Gorlickie) i w Mała-stowie (gm. Sękowa) (Piecuch 2005).

Ogromną różnorodność stylów i form architektonicznych reprezentują również kościoły na terenie powiatu gorlickiego. Do najcenniejszych należą obiek-

1

   Przednawie jest czasami określane mianem babińca.

2

   Nazwa ta ma związek z panującym na początku XIX w. w Galicji Józefem II, który był inicjatorem budowy tego typu świątyń (Piecuch 2005).