skanuj0013 (241)

wymieniane są jedynie takie wskaźniki, jak mała rodzina i mała „dzietność rodzin miejskich, o których zresztą .Wirth również wspomina. Zjawiska te przez następców Wirtha traktowane^!były jako uniwersalne prawidłowości występujące wszędzie tam, gdzie zachodzą procesy .koncentracji ludności w dużych miastach. V

Podejście takie nie jest jednak zgodne z intencjami autora t/rbanism as a Way of Life. Whth. zaznaczał bowiem wielokrotnie, że jego koncepcja stanowi jedynie propozycję badawczą a również, że przy wszelkich próbach zdefiniowania miasta nie powinno się abstrahować od kontekstu kulturowego, w którym dane miasto powstało i w którym egzystuje³⁴. ■ Z powyższym łączył się również sceptycyzm co do możliwości stworzenia ogólnej teorii socjologicznej. Konstruując różnorodne typologie (jedną z nich była koncepcja miejskiego stylu życia) Wirth uważał, że ułatwiają one teoretyczne analizy, lecz są jedynie pierwszym, wstępnym etapem budowy jakiejkolwiek teorii. Był również przeświadczony, że konstrukty .teoretyczne tylko wtedy spełnią swą rolę, jeśli wywodzić się będą z dobrej znajomości realiów otaczającego świata³⁵.

Omawiając koncepcję Wirtha zwrócić należy uwagę na jeszcze jeder. fakt, który ma zasadnicze znaczenie dla jej dogłębnego zrozumienia. Otóż, jak pisze H. Gans, wbrew tytułowi swego artykułu Wirth zajmował się w nim nie tyle samym miastem i problemami miejskiego stylu życia, co charakterystycznymi cechami życia społecznego w nowoczesnych, miejsko-przemyslo-wych społeczeństwach. Stąd, nie porównywał on współczesnego miasta ze współczesną wsią, lecz zestawiał współczesne miasto ze wsią w tradycyjnym, przedindustrialnym społeczeństwie³⁶. Celem koncepcji Wirtha było wprawdzie opisanie form życia grupowego, które pojawiają się w wielkich i gęsto zaludnionych skupiskach miejskich, niemniej jednak Wirth nigdy nie twierdził, że urbanizm jest charakterystyczny "tylko dla mieszkańców miast. Wręcz przeciwnie, uważał on, że wpływy miasta wykraczają da-

^u L. Wirth, Ur&antsm as a Way of Life, w: Louis Wirth on Ciiteś, s. 64.

¹³ 'A. J. Reiss Jr., Introduction, w: Lotus Wirth on Cities, s. XV-XVL -

^M Herbert Gans, People and Plans, Essays on Urban Problems and Solutions, Penguin Books, London 1972, s. 42.    •    •

styl życia³⁷: W tym miejscu podkreślić należy także bliskie ^1:    związki pomiędzy koncepcją Wirtha a powstałymi przed II Wojną

^v3;..leko poza jego granice administracyjne i dlatego odsetek osób IHB? . mieszkających .w miastach jest na ogół złym wskaźnikiem stop-nia, w jakim upowszechnił się w danym społeczeństwie, miejski

Światową teoriami społeczeństwa masowego. O związkach tych świadczą takie akcentowane przez Wirtha cechy miejskiego stylu życia, jak depersonalizacja i atomizacja kontaktów społecznych, .f' . zanik więzi społecznych czy też częste zjawiska społecznej dez-. organizacji³⁸. .    -    -

i    Celem artykułu Wirtha nie była więc analiza różnic sposobów

i .warunków życia występujących we współczesnych społeczeństwach pomiędzy różnymi kategoriami i typami miejscowości³⁹. Przeprowadzone analizy dotyczą bowiem zmian, które na ogół zachodzą w bardzo długim czasie i odnoszą się do podstawowych procesów przemian' dokonujących się w wysoko rozwiniętych zachodnich społeczeństwach. Większość kontynuatorów myśli Wirtha traktowała jednak koncepcję kontinuum inaczej, uznając ją za dogodne narzędzie do badania następstw procesów koncentracji ludności w miastach, a więc przekształceń, które często następują w stosunkowo niezbyt długich okresach. Takie podejście badawcze budź: szereg poważnych zastrzeżeń, gdyż wraz ze wzrostem skali współczesnych społeczeństw znacznej redukcji uległy, istniejące dawniej, bardzo duże różnice pomiędzy miastem a wsią. Przydatność koncepcji kontinuum do badania aktualnych procesów urbanizacyjnych będzie przedmiotem szczegółowych analiz w następnym rozdziale niniejszej pracy.

¹⁷    L. Wirth, Urbanism as a Wcy of kije, w: Louis Wirth on Cities, s. 63 - 64.

⁵³ Zwraca na to uwagą m.in. S. Greer, Tfie Eme-ging City, s. 16 -17.

¹⁸    H. Gans, People and Plans, s. 42.

23