skanuj0015 (231)

Analogicznie reakcja instrumentalna, jeśli jest zalezna od jakiegoś sygnału, wystąpi także na bodźce podobne do niego. Stwierdzono tu jednak jeszcze inną prawidłowość. Otóż sama reakcja instrumentalna zmienia się w toku powtarzania, może się np. przenosić na drugą kończynę (szczególnie gdy właściwa jest skrępowana), może być słabsza lub silniejsza. Tę prawidłowość nazwano generalizacją reakcji.

Na rysunku 5 przedstawiono gradient generalizacji bodźca przy warunkowaniu instrumentalnej reakcji dziobania gołębia na żółte światło. Gołąb przejawił typowy gradient generalizacji reakcji dziobania tym bardziej intensywnie (w liczbie reakcji na minutę), im bardziej światła były podobne do żółtego (pomarańczowy, zielony) i tym mniej intensywnie, im bardziej były odeń różne (czerwony i niebieski).

Generalizacja występuje nie tylko w zakresie podobieństwa sensorycznego. U ludzi obserwuje się generalizację reakcji na podobieństwo treściowe, np. na słowa o podobnym znaczeniu, choć różne w swoim obrazie zmysłowym (generalizacja semantyczna).

Istota generalizacji polega na tym, że bodźce nie wzmacniane wywołują ten sam efekt, co bodźce wzmacniane, jeżeli są do nich podobne. Umożliwia to rozszerzenie zakresu wyników uczenia się. Ma to poważne konsekwencje biologiczne, gdyż w naturalnych warunkach organizm rzadko ma do czynienia z identycznymi sytuacjami i wyniki uczenia się nie mogą być w sztywny sposób zależne od jakiejś ściśle określonej sytuacji.

5. Różnicowanie. Ten szeroki efekt uczenia się można jednak ograniczyć stosując specjalne zabiegi. Otóż, jeśli nie będziemy wzmacniać bodźców podobnych, czyniąc to tylko w odniesieniu do bodźca właściwego, to reakcje zgeneralizowane zostaną zahamowane, wygaszone. Taki proces hamowania został przez Pawłowa nazwany różnicowaniem. Granice tego różnicowania są wyznaczone przez zmysłowe progi różnicy. Innymi słowy, może ono obejmować tylko zakres bodźców odróżnianych przez dany organizm. (Analogicznie przez generalizację rozumiemy jednakową reakcję na bodźce podobne, ale nie tożsame dla danego organizmu.) Subtelne różnicowanie jest potrzebne w sytuacjach, gdy podobne bodźce wiążą się z odmiennymi reakcjami.

Różne aspekty wzmocnienia

W eksperymentach pawłowowskich wzmocnienia stosowano regularnie, tzn. po każdym bodźcu warunkowym podawano wzmocnienie. Przy wygaszaniu reakcji konsekwentnie wzmocnienia nie stosowano.

Wzmocnienie regularne i nieregularne

Z biologicznego punktu widzenia wzmocnienie regularne nie jest sytuacją typową. W tym samym miejscu zwierzę raz znajdzie pożywienie, kiedy indziej