skanuj0016( 29

Ceux-ci servent a delimiter les ensembles significatifs, phrase, proposition, voire certains complements. Ils peuvent, dans certains cas, donner une indication sur 1’intonation senti-mentale du texte. Ils soulignent enfin pour le lecteur les elements rythmiąues et melodiąues de la phrase¹.

Przy przecinku cytowany podręcznik stwierdza, że oddziela on zdania i ich części, jeśli tego wymaga lub na to pozwala sens:

Elle se trouve toujours a 1 ’ interieur de la phrase pour isoler, soit des propositions, elements de la phrase, soit des elements de la proposition.

1° Cet isolement se fait ąuand le sens le necessite ou le permet².

Najbardziej zasadnicze zaś jest stwierdzenie, że obecnie — na ogół w zdaniach krótkich — stosując znaki przestankowe, bierze się pod uwagę bardziej sens niż intonację: „Actuellement, dans des phrases generalement plus courtes, on ponctue plus qu’autrefois, en tenant compte du sens plus que de intonation”³.

Uzasadniając użycie przecinków w drugim z podanych niżej przykładów (40-41), podręcznik powołuje się nie na czynniki rytmiczne, lecz na długość zdania, sprawiającą, że koordynowane człony nie występują po sobie bezpośrednio.

40.    Le pere et la mere du petit sont venus.

41.    Le pere du petit qui habite au moulin, et sa mere, sont venus.

La presence d’une conjonction de coordination fait disparaitre la virgule, sauf ąuand 1’element coordonne est d’une certaine longueur, et que, par conseąuent, la coordination ne se fait pas avec le terme qui precede immediatement⁴.

Nawet wybitnie obce naszym zasadom przestankowym (i dlatego w interpunkcji francuskiej wyraźnie nas uderzające) odcinanie przecinkiem okoliczników od orzeczenia (przykład. 42-49) nie ma motywacji rytmicznej, lecz składniową. Interpretuje się je jako odgraniczenie elementów, które można by usunąć, jako stanowiące wyjaśnienia niekonieczne. Zalicza się tu okoliczniki lub zdania podrzędne pełniące rolę okoliczników:

A1’interieur de la phrase ou de la proposition, la virgule delimite les elements qui peuvent se detacher du reste, parce qu’ils introduissent une explication ou une determination qui n’est pas indispensable: par exemple, certains complements circonstanciels, ou des subordonnees jouant le role de complements circonstanciels [...].

Jako przykład odgraniczenia okolicznika podano tam wypowiedzenie:

42.    Toujours par rnonts et vallons,

Nous allons

Au galop des etalons⁵.

Podobnie tłumaczy się użycie przecinka przy tego rodzaju wyrazach, jak: ainsi, alors itp., występujących w roli spójników rozpoczynających zdanie i stanowiących nawiązanie do zdania poprzedniego: „On fait suivre ordinairement d’une virgule les adverbes jouant le role d’une conjonction, au commencement d’une phrase, et indiąuant un lien avec ce qui precede”.

Przykłady:

43.    Ainsi, vous me promettez votre concours.

44.    Alors, je peux compter sur vous?⁶

Dla zilustrowania typowości tego rodzaju interpunkcji wystarczy przytoczyć następujące przykłady, wybrane wyrywkowo z książki R. Rollanda:

45.    Pour lapremierefois depuis de mois, Annette avait passe la journee dehors [...].

Roli. L’ame

46.    Annette songe. Mais cette fois, elle a les yeux ouverts.

Tamże

47.    Et soudain, le jardin perdit sa securite.

Tamże

48.    Ce soir de fu: d’avril, la revolte 1’emporta.

Tamże

49.    Ce soir, elle s’y resolut.

Tamże

Charakter logiczno-składniowy ma też znana osobliwość interpunkcji francuskiej, którą jest (nie zawsze u nas właściwie rozumiane) nieoddzielanie przecinkiem pewnych typów zdań podrzędnych (zwyczaj ten będzie omówiony dokładniej niżej przy przy dawkach).

Przykłady takich zdań:

50.    Elle ne voulait pas songer a ce qui viendrait apres.

Roli. L’ame

51.    La place qu’elle leur avait attribuee dans sa vie lui parut derisoire.

Tamże

Najbardziej rzucające się w oczy elementy interpunkcji francuskiej, będące odwrotnością zasad polskich — to właśnie pomijanie przecinka przy zdaniach

_

1

   Grammaire Larousse du XX^C siecle, Paris 1936, s. 127.

2

   Tamże, s. 128.

3

^4f' Tamże, s. 127.

4

Tamże, s. 128.

5

   Grammaire Larousse ..., jw., s. 129.

6

   Tamże, s. 130-131.