skanuj0019 (171)

dadaiści do swoich wynalazków odnosili się z identyczną nonszalancją jak do tradycyjnych kanonów. Najczęściej zadowalali się samym wywołaniem efektu zupełnego zaskoczenia.

Nie zawsze jednak. Raoul Hausmann układał poematy-afisze z pojedynczych liter i znaków pisarskich. Kurt Schwitters wygłaszał poemat złożony z nic nie znaczących dźwięków, przechodzący od szeptu, płaczu, krzyku do litanijnego zawodzenia (poemat zachował się nagrany na płytę gramofonową). Obaj byli plastykami i w obu tych doświadczeniach istotne było to, że traktowały one język w taki sam sposób, jak plastyk traktuje swoje tworzywo — jako 1 surowiec tylko materialny, z obojętnością dla istniejących już w nim znaczeń. Podobne roz- \ dzielenie w znaku językowym tego, co znaczące, od tego co znaczone, postaci materialnej od treści, widać też w utworach dadaistycznych mających postać bliższą konwencjonalnej. Na tle wszystkich normalnych wypowiedzi wiersz dadaistyczny ukazywał się jako wypowiedź w najwyższym stopniu dowolna: zrobiona z elementów dobranych w sposób zupełnie arbitralny, pozbawiona wewnętrznych reguł — poza, może, regułą przekory — nacechowana demonstracyjną bylejakością, niedbała o to, czy znaczy cokolwiek.

Oto przykład takiego wiersza, jego autorem jest mniej znany Georges Riibemont Deesaignes (tłum. T. Czyżewski):

O!

Położył swój kapelusz na podłodze i napełnił go

ziemią

potem zasiał palcem łzę.

Wyrósł tam wielki kwiat geranium ach tak

wielki.

Pod liśćmi kwiatu dojrzewały liczne dynie.

Otworzył potem usta pełne złotem plombowanych

zębów i rzekł:

Y grek!

Wstrząsnął gałęzią babilońskiej wierzby, która odświeżała powietrze.

; A jego ciężarna żona pokazała swemu dziecku

przez

ty; skórę swego brzucha róg niejywo narodzonego.

księżyca.

5, On włożył na głowę kapelusz, importowany z

Niemiec.

i Żona porodziła za wcześnie a przy rozwiązaniu.

był obecnym Mozart.

f Tymczasem harfiarz wyjechał na polowanie w

opancerzonym aucie a pod kopułą nieba, para gołębi — ach tak słodkich meksykańskich. gołębi pożerała: — kantarydy.

L. Duch facecji przenika większość utworów dadaistycznych, a przynajmniej te, które najczęściej są cytowane. Przenika je też dobrze w przytoczonym wierszu widoczna fascynacja konkretem, przedmiotami trywialnymi, bezładną rekwizytornią dnia powszedniego. Z tego przypadkowego, nieszlachetnego materiału budują dadaiści swój słownik i swoje obrazy.

Jeszcze jeden przykład, wiersz Louisa Aragona, należący do najsłynniejszych:

SAMOBÓJSTWO

Abcdef g h i j k 1 m n o p q r S t U V w X y z

Można to rozumieć, jak się chce. Powiedzmy, tak: wobec nieskończoności, płynności, dyna-'mizmu życia, język jest martwy. Sprowadza wszystko do dwudziestu sześciu liter alfabetu. Godząc się na język, popełniamy samobójstwo. Albo tak: znamy samobójstwa o podłożu depre-

5*

67: