skanuj0022 (179)

44 Teoria wielostronnego kształcenia a modele lekcji

—    informacyjne (podające),

—    problemowe (poszukujące),

—    waloryzacyjne (eksponujące),

—    operatywne (oparte na działaniu).

Teoria wielostronnego kształcenia zakłada istnienie zależności pomiędzy sposobami (drogami) uczenia się a samym procesem poznawania świata przez człowieka. Poznanie to odzwierciedla się w czterech głównych kategoriach zdań składających się na wiedzę naukową: opisie, wyjaśnieniu, ocenie, normie.

Opis (zdanie opisujące) stanowi efekt działań badawczych, zmierzających do „odtwarzania rzeczy, zjawisk, procesów i wydarzeń, tak jak się one w rzeczywistości przedstawiały, przedstawiają i przedstawiać będą"⁴⁵.

Wyjaśnienie (zdanie wyjaśniające), to wzbogacenie opisu o próby uzasadnienia, wytłumaczenia, dlaczego dany stan rzeczy tak właśnie wygląda, tak dany proces przebiega.

Ocena (zdanie oceniające), to wypowiedź o charakterze wartościującym, będąca rezultatem opinii o danym obiekcie. Opinia może być pozytywna i negatywna. Może mieć charakter emocjonalny i utylitarny.

Norma (zadanie normatywne), to taki rodzaj wypowiedzi, który informuje nas, w jaki sposób człowiek powinien się zachować w określonych sytuacjach. Normy mogą mieć charakter rzeczowy, emocjonalny, nakazujący i zakazujący.

Dwa pierwsze składniki (nazwane umownie warstwami wiedzy) dotyczą głównie procesu poznawania rzeczywistości, zaś dwa kolejne odnoszą się do jej zmieniania.

Poznawanie gotowych wiadomości opiera się przede wszystkim na przyswajaniu zdań opisowo-wyjaśniających, zaś formułowaniu ocen musi towarzyszyć przyjęcie określonego systemu wartości; czyli proces poznawania, to nie tylko poznawanie, ale i przeżywanie. Normy są najlepiej przyswajane w trakcie działań, w których weryfikują się niemal natychmiast (człowiek osiąga coś, albo nie osiąga czegoś zgodnie z daną normą).

⁴⁵ Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego. Warszawa 1987, s. 44.

Prawidłowo zorganizowany proces kształcenia nabiera po-l,ii i dynamicznego układu strategią w których uobecniają się i y.ilki uczących się ukierunkowane na przyswajanie gotowej n/lodzy, odkrywanie wiedzy nowej i działania na niej oparte, niw. na przeżywanie wartości. Strategie te zależą od relacji następujących między nauczycielem a uczniem ze względu na uniżaj treści kształcenia; nie zawsze muszą występować w czy-!r|, klasycznej postaci. Są zależne od siebie, wzajemnie się pi/unikają, ale w określonych sytuacjach są dominujące i można ji jednoznacznie określić jako strategię:

■— informacyjną,

—    problemową,

—    emocjonalną,

—    operacyjną.

Strategia informacyjna — u jej podstaw leży uczenie się przez przyswajanie; nośnikiem informacji może być obraz, model (środek o różnym stopniu abstrakcji) itp. oraz słowo. Informacje le nie mogą być zdobyte na drodze samodzielnego myślenia / różnych powodów:

—    są one tylko odtworzeniem faktów, zdarzeń, procesów zbyt odległych w czasie i w przestrzeni,

—    są niedostępne bezpośredniemu poznaniu,

—    poziom rozwoju ucznia uniemożliwia samodzielne zdobycie wiedzy, albo wymagałoby to czasu nie równoważącego uzyskiwane efekty.

Dwa pojęcia związane z tą strategią to: komunikat i kod. Wiadomości przekazywane są w formie komunikatów, do ich przekazu służą kody: głównie werbalny i obrazowy, rzadziej symboliczny.

Strategia problemowa — u jej podstaw leży uczenie się przez rozwiązywanie problemów, lub jej szczególna odmiana, jaką jest uczenie się przez badanie; inaczej mówiąc dziecko uczy się