68576 skanuj0027 (145)

54 Teoria wielostronnego kształcenia a modele lekcji

— zorganizowanie zajęć praktyczno-wytwórczych i odpowiednich działań praktycznych służących wytwarzaniu pi'zedmiotów i zmian w otoczeniu⁶⁰.

Te ogniwa spajają kształcenie intelektualne z praktycznym, myślenie sensoryczno-motoryczne z abstrakcyjnym, myślenie reproduktywne z produktywnym, pracę umysłu z pracą mięśni.

Celem stosowania strategii operacyjnej jest kształtowanie u uczniów konkretnych umiejętności praktycznego działania. Ogólna struktura lekcji lub raczej jednostki metodycznej powinna być zgodna z prakseołogicznym cyklem działania zorganizowanego, obejmującym:

1. Ustalenie wyraźnego i ściśle określonego celu działania;

2. Najbardziej szczegółowy i dokładny przegląd wszystkich warunków i środków, za pomocą których wyznaczony cel może być osiągnięty;

3. Ułożenie dokładnego planu działań zmierzających do celu, przy zastosowaniu najbardziej odpowiednich środków w najlepszych warunkach;

4. Skrupulatne wykonanie planu;

5. Skontrolowanie osiągniętych wyników przez porównanie ich z zamierzonym celem, wyciągnięcie wniosków z poszczególnych etapów i wprowadzenie poprawek dotyczących celu, warunków, środków, planu działania, jego realizacji i kontroli⁶¹.

Ze względu na rodzaj aktywności uczniów i tok można wyróżnić trzy typy lekcji:

— ćwiczeniowa — poświęcona nabyciu umiejętności, sprawności i nawyków,

— doświadczeniowa — poświęcona aktywizowaniu sfery poznawczej i działaniowej uczniów,

Okoń W., Wprotoadzenie do dydaktyki ogólnej..., op. cit.

Pszczołowski T., Zasady sprawnego działania. Warszawa 1982, s. 112-113.

— praktyczno-wytwórcza — celem jest wprowadzenie zmian do zastanej rzeczywistości, wytwarzanie przedmiotów i systemów materialnych lub ich projektów.

W klasach I—III dominuje pierwszy typ lekcji; jej przebieg może być następujący⁶²:

1. Sformułowanie celu ćwiczeń i nazwanie opanowanej umiejętności przez nauczyciela i uświadomienie sobie nazwy i znaczenia umiejętności przez ucznia;

2. Sprawdzenie stopnia przyswojenia i zrozumienia wiadomości podstawowych dla kształtowania danej umiejętności;

3. Ustalenie zasad i reguł postępowania — sformułowanie ich przez nauczyciela lub udzielanie pomocy w samodzielnym formułowaniu ich przez uczniów (w ogniwie drugim i trzecim następuje powiązanie teorii z praktyką);

4. Demonstracja wzorcowego działania z objaśnieniem słownym. Pokaz przez nauczyciela czynności, które wykonywać będą uczniowie, powinien być co najmniej dwukrotny;

5. Próbne demonstrowanie działania przez jednego lub kilku uczniów, dokładnie kontrolowane przez nauczyciela i zespół uczniowski (do tego ogniwa dominuje aktywność nauczyciela);

6. Samodzielne wykonanie przez wszystkich uczniów czynności składających się na ćwiczoną umiejętność, z bieżącym udzielaniem rad przez nauczyciela (praca jednostkowa lub grupowa uczniów);

7. Kontrola i ocena wykonania zadania (może być dokonana tak przez nauczyciela jak i przez uczniów). Powinna ona obejmować poprawność wykonania, dokładność i staranność, a w przypadku niektórych realizowanych zadań także oszczędność, wydajność i walory estetyczne. Po stronie ucznia powinny jej towarzyszyć procesy samo-kontrolne;

'^,2 Polny R„ Nauczanie techniki w szkole ogólnokształcącej. Warszawa 1981, s. 133.