IMGC56 (2)

44 Teoria wielostronnego kształcenia a modele lekcji

—    informacyjne (podające), problemowe (poszukujące),

• -r- waloryzacyjne (eksponujące),

—    operatywne (oparte na działaniu).

Teoria wielostronnego kształcenia zakłada istnienie zależności pomiędzy sposobami (drogami) uczenia się a samym procesem poznawania świata przez człowieka. Poznanie to odzwierciedla się w czterech głównych kategoriach zdań składających się na wiedzę naukową: opisie, wyjaśnieniu, ocenie, normie.

Opis (zdanie opisujące) stanowi efekt działań badawczych, zmierzających do „odtwarzania rzeczy, zjawisk, procesów i wydarzeń, tak jak się one w rzeczywistości przedstawiały, przedstawiają i przedstawiać będą"⁴⁵.

Wyjaśnienie (zdanie wyjaśniające), to wzbogacenie opisu o próby uzasadnienia, wytłumaczenia, dlaczego dany stan rzeczy tak właśnie wygląda, tak dany proces przebiega.

Ocena (zdanie oceniające), to wypowiedź o charakterze wartościującym, będąca rezultatem opinii o danym obiekcie. Opinia może być pozytywna i negatywna. Może mieć charakter emocjonalny i utylitarny.

Norma (zadanie normatywne), to taki rodzaj wypowiedzi, który informuje nas, w jaki sposób człowiek powinien się zachować w określonych sytuacjach. Normy mogą mieć charakter rzeczowy, emocjonalny, nakazujący i zakazujący.

Dwa pierwsze składniki (nazwane umownie warstwami wiedzy) dotyczą głównie procesu poznawania rzeczywistości, zaś dwa kolejne odnoszą się do jej zmieniania.

Poznawanie gotowych wiadomości opiera się przede wszystkim na przyswajaniu zdań opisowo-wyjaśniających, zaś formułowaniu ocen musi towarzyszyć przyjęcie określonego systemu wartości; czyli proces poznawania, to nie tylko poznawanie, ale i przeżywanie. Normy są najlepiej przyswajane w trakcie działań, w których weryfikują się niemal natychmiast (człowiek osiąga coś, albo nie osiąga czegoś zgodnie z daną normą).

⁴⁵ Okoń W., Podstmuy wykształcenia ogólnego. Warszawa 1987, s. 44.