skanuj0025

zwiększania u ludzi swobody wyboru i kontroli nad własnym życiem; 5) Odwaga mówienia podopiecznym o realnych aspektach ich problemów, odwaga podejmowania ryzyka niepowodzenia w realizacji celów pracy socjalnej, odważne próby radzenia sobie z sytuacjami nieprzewidywalnymi, odwaga konfrontacji z krytyką i oskarżeniami; 6) Wrażliwość na uczucia, wątpliwości, lęki i wzruszenie emocjonalne podopiecznego.

Z drogiej strony, Alan Keith-Lucas przytacza listę czterech typów ludzi nie nadających się na pracowników socjalnych. Są to: 1) Ludzie zainteresowani zdobywaniem wiedzy o człowieku, a nie służeniem człowiekowi (chłodni, obiektywni badacze ludzkości); 2) Ludzie z silną, uwarunkowaną osobistymi potrzebami, potrzebą kontroli, wywyższania się i aprobaty; 3) Lodzie z doświadczeniem traumatycznych przeżyć, którzy sami uporali się z nimi, ale zapomnieli ile ich ten wysiłek kosztował; 4) Ludzie zainteresowani przede wszystkim odwetem i moralizowaniem (zob. Davies 1993].

Ponadto, do pożądanych zasobów osobowych, M. Davies zalicza m.in. również takie cechy jak: a) bycie autentycznym, umiejętności empatyczne oraz komunikacyjne; b) zainteresowanie i gotowość podejmowania działań praktycznych na rzecz podopiecznego; c) nastawienie na działania interwencyjne, gotowość niesienia doraźnej pomocy; d) wysoka świadomość oraz wrażliwość jako rezultat własnego doświadczenia „twardego” życia. Tak zatem szczególnie pożądane cechy pracownika socjalnego, to głównie: ciepło, empatia, sprawność działania, wrażliwość, dar przekonywania, wysoka świadomość, wiedza, nastawienie praktyczne i autentyczność. Odpowiednie odwrócenie tych cech dałoby wzór niepożądany. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że pracownicy nie dość autentyczni, empatyczni czy komunikatywni itd., napotykać w swojej pracy będą na większe trudności, a przede wszystkim w większym stopniu popełniać mogą szereg elementarnych błędów⁵.

Aby pracownik socjalny mógł zminimalizować lub uniknąć błędów w swojej pracy, powinien w swoim postępowaniu dopracować się dwóch elementarnych umiejętności o:

-    charakterze funkcjonalnym, tj. zespołu cech związanych z pełnieniem roli zawodowej,

-    charakterze instrumentalnym, tj. zespołu cech związanych z wypełnianiem specyficznych zadań i obowiązków.

W praktyce pracy socjalnej cech tych nie da się ściśle rozgraniczyć, bowiem postawa opiekuńczo-socjalna wymaga zarówno wykorzystania okre-

¹ Ibid., s. 89. W literaturze traktującej o zawodzie pracownika socjalnego spotkać możno szereg dalszych interesujących klasyfikacji ról lego zawodu, choć wyraźnie odbiegających od polskich realiów, zob. na ten temat: Kaźmierczuk, Łuczyńska 1998.

ślonej. wiedzy, spożytkowania ukształtowanych postaw i zachowań; jak i zastosowania specyficznych umiejętności związanych z rozwiązywaniem określonych problemów podopiecznych.

Sądzę, iż w szerokim zestawie tych umiejętności, szczególną rolę powinny odegrać takie z nich jak:

A.    Umiejętności metodyczne, w tym m.in.: udzielania porad, obserwacji, analizowania, diagnozowania, projektowania, dokonywania interwencji.

B.    Umiejętności społeczne, w tym m.in.: komunikacji, współpracy, pozytywnych kontaktów interpersonalnych, mediacji-negocjacji, prowadzenia grup wsparcia, aktywnego słuchania.

C.    Umiejętności stosowania prawa, w tym m.in.: znajomości przepisów, ustaw oraz praktyki prawnej.

D.    Umiejętności współpracy z instytucjami pomocy specjalistycznej.

E.    Umiejętności menedżerskie, w tym m.in.: rozpoznawania oraz przewidywania potrzeb społecznych, twórczego rozwiązywania problemów, kierowania zespołami ludzkimi, publicznego prezentowania poglądów.

F.    Umiejętności podejmowania szybkich i trafnych decyzji, szczególnie w zakresie interwencji.

G.    Umiejętności wykorzystania oraz stosowania teorii i wiedzy naukowej w praktyce socjalnej [zob. Nocuń, Szmagalski 1998a, s. 25-27; 1998b, s. 86-90; Miley, Dubois 1996, s. 221-224].

Ponadto autorzy tego rodzaju klasyfikacji wyodrębnili cztery kategorie ról pracownika socjalnego, którym przypisali dalsze grupy umiejętności niezbędne w tym zawodzie: 1) W ramach systemu rozwoju zasobów instytucji (planista, badacz, kreator); 2) W ramach systemu utrzymania sprawności organizacyjnej (administrator, konsultant, superwizor, nauczyciel/trener, kie-rownik/członek zespołu; 3) W ramach systemu wiązania klienta z zasobami (adwokat, arbiter, pośrednik, zarządzający przypadkiem, mediator, negocjator, odsyłający do właściwych źródeł pomocy), 4) W ramach bezpośredniej interwencji (terapeuta pracujący z jednostką, grupą, doradca rodziny).

Podsumowując całość dotychczasowych rozważań dotyczących roli osobowości pracownika socjalnego w efektywności realizacji celów pracy socjalnej oraz z drugiej strony, w eliminacji możliwych błędów, trudności j barier - sądzę, iż wzorzec takiej osobowości powinien obejmować 5 zasadniczych komponentów: 1) Szeroką wiedzę o człowieku oraz środowisku, 2) Umiejętności prospołeczne, 3) Predyspozycje psychologiczne, 4) Praktyczną znajomość różnorodnych metod, technik oraz narzędzi badań oraz pracy z podopiecznymi, 5) Zespół podstawowych wartości etycznych wraz z gotowością ich upowszechniania.

53