skanuj0005 (311)

Dyplomacja

Do przełomu XIX i XX w. amerykańska polityka zagraniczna była dość prosta w założeniach - wypełniać objawione przeznaczenie kraju i unikać wplątywania się w zamorskie sprawy. Gdzie tylko było to możliwe, Ameryka popierała demokratyczne rządy, lecz powstrzymywała się od działań w obronie swoich preferencji. W 1821 r. John Quincy Adams, wówczas sekretarz stanu, podsumował tę postawę:

„Wszędzie, gdzie rozwinął się już lub zostanie rozwinięty sztandar wolności i niepodległości, tam będzie serce [Amerykij, jej błogosławieństwo i modlitwy. Lecz nie wyprawia się ona poza granice w poszukiwaniu potworów, które trzeba zniszczyć. Życzy wszystkim wolności i niepodległości, obrońcą i bojownikiem jest tylko we własnej sprawie.”¹²

Odwrotną stroną tej polityki amerykańskiej powściągliwości była decyzja o niedopuszczeniu do pojawienia się europejskiej polityki siły na Półkuli Zachodniej, nawet przy użyciu niektórych metod europejskiej dyplomacji w razie konieczności. Doktryna Monroe, która głosiła tę właśnie politykę, powstała w wyniku próby stłumienia przez Święte Przymierze - którego głównymi członkami były Prusy, Austria i Rosja - rewolucji w Hiszpanii w latach dwudziestych XIX w. Zasadniczo przeciwna interwencjom w sprawy'- wewnętrzne, Wielka Brytania tak sarno niechętna była popieraniu Świętego Przymierza na Półkuli Zachodniej.

Brytyjski minister spraw zagranicznych, George Canning, zaproponował Stanom Zjednoczonym wspólne przeciwdziałanie próbom zagarnięcia przez Święte Przymierze hiszpańskich kolonii w Amerykach. Chodziło mu o to, by żadne europejskie państwo nie zdobyło kontroli nad Ameryką Łacińską, niezależnie od tego, co stałoby się z samą Hiszpanią. Canning przekonywał, że pozbawiona kolonii Hiszpania nie stanowiłaby już cennej zdobyczy, a to by zniechęciło do interwencji w Europie lub przynajmniej osłabiło znaczenie takiej interwencji.

Rozumiejąc brytyjską teorię, John Quincy Adams nie dowierzał jednak brytyjskim pobudkom. Zbyt mało czasu upłynęło od okupacji Waszyngtonu w 1812 r. przez Brytyjczyków, by Ameryka mogła stanąć po tej samej stronie z macierzystym niegdyś krajem. Zgodnie z tym, Adams nalegał na prezydenta Monroe, aby podjął jednostronną decyzję o usunięciu europejskiego kolonializmu z obu Ameryk.

Doktryna Monroe, ogłoszona w 1823 r., przekształciła ocean oddzielający Europę od Stanów Zjednoczonych w jedną wielką fosę. Do tego momentu kardynalną zasadą amerykańskiej polityki zagranicznej było nieangażowanie się Stanów Zjednoczonych w europejskie konflikty nAoU-70    Mnnrnp rtalei otnciła hnwiem że Furo na nie

powinna mieszać się do spraw amerykańskich. A to, co Monroe uważał za obszar amerykańskich spraw, czyli cała Półkula Zachodnia, było rzeczywiście rozległe.

Doktryna Monroe nie ograniczyła się do deklaracji pewnej zasady. Oznaczała śmiałe rzucenie potęgom europejskim ostrzeżenia, że nowe państwo gotowe jest walczyć w obronie nietykalności Półkuli Zachodniej. Głosiła, że Stany Zjednoczone uznają każde rozszerzenie europejskiej władzy „w którejkolwiek części tej półkuli za zagrożenie dla naszego pokoju i bezpieczeństwa.”¹³

Dwa lata później Monroe ostatecznie odżegnał się od wszelkiego udziału w europejskich konfliktach, nieco mniej ełokwentnie niż jego sekretarz stanu, za to jaśniej: ,,W wojnach między europejskimi państwami, w sprawach ich tylko dotyczących, nigdy nie braliśmy udziału, i robienie tego nie godzi się z naszą polityką.”¹⁴

Za jednym zamachem Ameryka odwracała się od Europy i otwierała sobie drogę do ekspansji na Półkuli Zachodniej. Pod parasolem Doktryny Monroe Ameryka osiągała cele, których nie powstydziłby się żaden monarcha europejski - rozszerzała swój handel i wpływy, przyłączała terytoria, krótko mówiąc, przekształcała się w wielkie mocarstwo bez konieczności stosowania polityki siły. Marzenie Ameryki o ekspansji i jej wiara w to, że przewyższa czystością i zasadami wszystkie państwa europejskie, nigdy nie kolidowały ze sobą. Ponieważ Ameryka nie uważała swojej ekspansji za politykę zagraniczną, mogła użyć siły, by zapanować - nad Indianami, Meksykiem i Teksasem - i to wszystko w dobrej wierze. W wielkim skrócie, polityką zagraniczną Stanów Zjednoczonych było nieposiadanie takowej.

Podobnie jak Napoleon w wypadku sprzedaży Luizjany, Canning miał prawo chwalić się, że stworzył Nowy Świat dla przywrócenia równowagi w Starym, ponieważ Wielka Brytania wyraziła gotowość użycia floty dla poparcia Doktryny Monroe. Na Amerykę można by było liczyć, że przywróci równowagę sił w Europie tylko na tyle, na ile powstrzyma Święte Przymierze od obecności na Półkuli Zachodniej. Jeśli chodzi 6 resztę spraw, mocarstwa europejskie powinny utrzymywać równowagę bez udziału Ameryki.

Głównym założeniem amerykańskiej polityki zagranicznej do końca wieku było stosowanie Doktryny Monroe w coraz szerszym zakresie. W 1823 r. doktryna ostrzegała europejskie mocarstwa przed angażowaniem się na Półkuli Zachodniej. W setną rocznicę ogłoszenia doktryna, której znaczenie było latami stopniowo rozszerzane, stanowiła już uzasadnienie hegemonii Ameryki na Półkuli Zachodniej. W 1845 r. prezydent Polk tłumaczył inkorporacje Teksasu koniecznością zapobieżenia