skanuj0050 (17)

\

Okazy typu E najłatwiej jest wykonać przy pomocy gwon dziownicy. Można przyjąć, że są one włażnie wynikiem tego rodzaju produkcji. Odcięty i już zaostrzony kawałek żelaza, wkłada się w odpowiedni rozmiarem otwór w gwożdziownicy i następnie przez uderzenia z góry rozklepuje w formie główki' (tabl. LXVm, rys. 1).

Typ F wykonuje się przez początkowe zagięcie, a następnie rozklepanie z tym, że opiera się o krawędź kowadła bok szerszy przyszłego gwoździa.

Typy Gla i G3a wykonuje się przez górne nacięcie, a następnie odpowiednie rozklepanie.

Typ G2a przez początkowe zgięcie, a następnie rozklepanie wzdłuż szerszego boku.

Typ G4a wykonany był na gwożdziownicy, podobnie jak okazy typu E.

Okazy typu H, podobnie Jak typu F, przez początkowe zagięcie,

Typy lla i Ub, jak należy sądzić, były wykonane na gwoź-dziownicy z tym, że główka była po wstępnym spłaszczeniu profilowana przy pomocy specjalnej nadstawki.

Sposób wykonania typu Jla nie odbiega zasadniczo od sposobu wykonania okazów typu E. tzn. były one wykonywane na gwoździowicy.

Typy Lla i L2a przez rozdęcie górnej części, a następnie odpowiednie profilowanie.

Ciekawie i oryginalnie kształtuje się sposób wykonania okazów typu Kia. Praktycznie taki kształt można osiągnąć w ten sposób, że górną partię przygotowanego żelaza zcienia się, następnie nakłada się na nią osobno przygotowaną blaszkę z wydętym otworkiem, i koniec wystający ponad nałożoną blaszkę sklepuje (tabl. LXVHI, rys. 2, 3, 4).

Typ Mla wykonuje się po uprzednim zgięciu na krawędzi kowadła, a następnie spłaszczenie.

Typy M2a i M2b przez radęcie od góry. a następnie spłaszczenie. Tym razem, jak się wydaje, (brak pionowego profilowania) spłaszczenie to odbywa się na gwożdziownicy.

fi r u pa gwoździ N — to typowe okazy wykonywane na gwoi-it/iownicy z tym, że specjalnie dużo wysiłku poświęcano tu ■tarannemu wyklepaniu główki. W gwoździach ozdobnych stonowano tu zapewne w drugiej fazie obróbki specjalne profilowanie nadstawki. Okazy typu N2a musiały być wykonywane przy pomocy specjalnych podsadzek umożliwiających w drugiej fazie ich właściwe uformowanie (tabl. LXIX, rys. 1).

i >kazy typu P, R, S, wykonywane były, jak się wydaje, przez górne nacięcie, a następnie formowanie na gwożdziownicy (tabl, LXVIII, rys. 5, 6, 7).

Poza wyżej omówionymi sposobami technicznymi wykonywania istotnych części gwoździ, spotyka się w wypadku okazów służących do okuwania drzwi i skrzyń gwoździ o główkach uformowanych w sposób ozdobny często o niemałych wartościach artystycznych. W tym wypadku główki te były zapewne formowane na gwożdziownicy przy pomocy odpowiednio przygotowanych nadstawek.

Nazewnictwo

Stanowi ono osobny bardzo skomplikowany problem wymagający , jak się wydaje, specjalnych studiów. Autor nie będąc fachowcem w tym zakresie nie usiłuje też rozwiązać problemu. Wyda. e się jednak słuszne zamieszczenie kilku uwag. Osobnym zagadnieniem w tej chwili nie do rozwiązania Jest odtworzenie dawnych nazw typów gwoździ. Z tego też powodu dla typologicznego ich rozdzielenia przyjęto symbole. Jednak i tu warto, jak się wydaje, podać dawne nazwy przynajmniej podstawowych ich rodzajów.

Ogólną cechą nazewnictwa kowalskiego, tak z okresów młodszych w niniejszej pracy, jak i obecnego kowalstwa ludowego, a nawet miejskiego kowalstwa współczesnego, jest znaczny stopień jego zniemczenia. Początków tego redzaju wpływów należy szukać w okresie kolonizacji. Jakkolwiek, o czym było wspomniane wyżej, liczbowo problemu tego nie należy przece-