skanuj0053 (25)

108 FUDAJMONOLOCJIA CZYLI NALKA O Cll.ll I S/.C żl.s( |UC7łowlll

cclc nic są w jednakowej mierze pożąda)nc ze slrony człowieka, ale lyH w tym stopniu, w jakim mogą one zaspokoić jego pragnienie dobra.

Kierując się tymi przesłankami przystąpić można do sformułow......

określenia wymienionych uprzednio terminów.

Cele bliższe w tym ujęciu oznaczają cele, które posiadają taką im •• dobra, że zdolne są zaspokoić dążenie człowieka tylko w sposób niepełny tzn. powodujący możliwość dążenia człowieka do dalszego celu.

Cel naczelny wyraża cel. posiadający najpełniejszą miarę dobra w Otrębie określonego układu, czyli porządku celów, zakładający jednak islnu nic innych układów celów, który m jest podporządkowany. A więc w grui cic rzeczy cel naczelny należy jeszcze do kategorii celów bliższych i iut one zaspokaja dążenie człowieka tylko w sposób niepełny. Jednak /o l.i wyodrębniony, ponieważ zajmuje w odpowiednim ich zbiorze wyjątkom miejsce i jest czynnikiem porządkującym całość zbioru.

Cci ostateczny stanowi taki cel. który posiada miarę dobra zdolną .1-zaspokojenia w pełni dążenia człowieka tak. że człowiek do dalszego c« lu nic tylko nic dąży, ale dążyć nic może. Inaczej mówiąc nie ma już innrg dobra - celu, które mogłoby w sposób doskonalszy zaspokoić dążenie c/l« wieka.

Z kolei przystąpić należy do omówienia drugiej interpretacji. Podstawą hierarchizacji celów jest w niej sposób, w jaki dany cel może być (czy jest) zamierzony, czyli natura właściwego mu zamierzenia Posługując się tym kryterium interpretacja ta formułuje odpowiednie określenia zasadniczymi kategorii celów, w zw iązku z czym nic wyszczególnia celu naczelnego, cclc zaś blizsze dzieli na cel bezpośredni i pośredni.

Cel bezpośredni i pośredni to cci zamierzony dla siebie samego, ale z rów noczesnym odniesieniem go do innego celu. Różnią się one między sobą tym. żc cel bezpośredni nic zakłada uprzedniego zamierzenia jakiegoś celu, po średni zaś zakłada.

Cci ostateczny natomiast oznacza rzecz (dobro), której musi się chcieć dla niej samej, a nie ze względu na coś innego⁵⁷, wskutek czego cel ostateczny jest tym. ze względu na co chcc się wszystkiego innego".

W świetle wyłuszczonych określeń najzupełniej słuszne okazuje się na zwanie celów bezpośrednich i pośrednich celami - środkami, celu zaś osia tcczncgo - celem we właściwym tego słowa znaczeniu.

Analizując dalej omawianą koncepcję celu ostatecznego dochodzi się do wniosku, że zakłada ona jakiś specyficzny typ zależności w obrębie przyczyn celowych Zależność ta polega na istotnym, bezpośrednim (perse) podpor/.|<l

⁵⁷ Ocstcrlc, Etyka. s. 36.

⁵* Dz. cyt., *. 38.

•oni pochodnych przyczyn celowych przyczynie najwyższej i ostatecznej, ,, im lowi ostatecznemu. Tak podporządkowane przyczyny pochodne nie mog;\ ,    «. zamierzenia podmiotu, jak tylko i o ile są poruszane mocą przyczyny

-l .«-!>..■ wy ższej a wreszcie przyczyny pierwszej A zatem również w zatnie-

.....li żyli chceniu) tych celów zawiera się zawsze odniesienie ku wyższemu

i m Dopiero w zamierzeniu celu ostatecznego tego odniesienia już brak. in cci zamierzony ze względu na niego samego, a nic ze względu na coś «i <■ /ainicrzcnic celów pośrednich można więc nazwać zamierzeniem nic-v. |onym. natomiast zamierzenie celu ostatecznego jest zamierzeniem za-i .....iym. Św. Tomasz określił go jako ..pierwszy przedmiot zamierzenia"

0    t»um ap/wiibilc — S. Th. 1. 2,q. l.aó).

o \ ul i -, w obydwu koncepcjach cel ostateczny jest celem najwyższym, • . u ilnym i nic zakłada nad sobą jakiegoś innego celu. Różnią się one jc-•*im i w u. /c ostatnia interpretacja opiera pojęcie celu ostatecznego na sinik -•i '• / .mierzenia, pierwsza natomiast za przewodnią swą ideę obiera obiek-•. i • l ilność dóbr do zaspokojenia dążenia człowieka do szczęścia.

ft • /K.lędu na możliwość pomieszania pojęć warto dodać uwagę wyja-(n+ającą

lf laturze podręcznikowej rozróżnia się mianowicie tzw. cel względnie

•    • my (finis relatiw ullimus) oraz cel absolutnie ostateczny (Jinis abso-

1 ......Ii»iuk). Przez cci względnie ostateczny rozumie się cel, który jest naj-

■*»/♦/. w obrębie jakiegoś określonego zbioru czy też porządku celów (np

l i celów doczesnych). Cel zaś absolutnie ostateczny oznacza cel, któ-. |« li i. za wszelkie możliwe porządki i dlatego wyższego od siebie nie ,..Ul posiadać nic może.

nV i vt.|d, że pojęcie celu względnie ostatecznego pokrywa się trcścio-« • < " • /yin pojęciem celu naczelnego. Odstąpiliśmy jednak od konwencji " ' • M>ij, ponieważ nazywanie celem względnie ostatecznym takiego celu, m z.dędu na swą treść jest celem tylko bliższym czy pośrednim la-

•    i . | niw.idza w błąd. aniżeli wyjaśnia poruszany problem

i»i Pojęcie szczęścia niedoskonałego, „relatywnie najwyższego” i doskonałego

*• ud wiązek, jaki zachodzi pomiędzy pojęciem celu i pojęciem szczę-< i • a/ancj problematyce, sprawia, że podział szczęścia na trzy pod-I alegorie pozostaje w bliskim związku z omówionym już podzia-• In i .tanowi jego odpowiednik po stronic podmiotu dążenia, i -.Hem wyjścia i zasadniczą osnową zamierzonych określeń będzie i" p -k* ic szczęścia sprecyzowane w końcowej fazie analizy zjawiska

!*• •".« do celu