skanuj0050 (25)

102 fcUDAJMOSOLOGIA CZYLI NAUKA O CELU I SZCZĘŚCIU CZLOWII k c

nic postawione, a konsekwentnie również rozw iązane. L drugiej jednak strony okazuje się. że klucza do przeprowadzenia tej analizy dostarcza pojęcie dobra, które etyka musi zapożyczyć z odpowiednich ogólnotilozoficznych założeń Ustalenia podane we wstępie do problematyki cudajmonologiczncj stwierdzają, że do wyboru pozostają dwie możliwości: albo subiektywno-empiryczna koncepcja dobra, albo tez koncepcja obiektywno-racjonalna Pierwsza z nich, zdeterminowana przez swe (coriopoznawcze założenia, sprowadza rzeczywistość dobia. a konsekwentnie również moment osiągnięcia celu przez człowieka, na grunt doznawanych przezeń stanów subiektywnych w postaci przyjemności zmysłowej lub duchowej. W przeżyciach tych. podpadających bezpośrednio pod doświadczenie człowieka, wyczerpuje się też cała rzeczywistość dobra Innych jego aspektów koncepcja ta me uznaje Poza sferą subiektywnych doznań są tylko przedmioty, które te doznania wywołują Ale przedmioty te nie są wcale dobrem Dobrem są tylko wywołane przez nie doznania.

Empirystyczna powierzchowność tego ujęcia zmusza do oparcia się im innej bazie leoriopoznawczcj. Przypisuje ona poznaniu rozumowemu zdoł ność wydobywania z danych zmysłowych istotowych struktur poznanych przedmiotów. Zajęcie takiego stanowiska pozwala jej dostrzec w rzeczy wistości dobra jego obiektywne uwarunkowanie i dzięki temu uchwyci.' pełniej treść zjawiska osiągnięcia celu przez człow ieka.

W przyjętym ujęciu moment ten kryje w sobie dwa podstawowe elr menty. Pierwszym z nich jest nabycie przez podmiot jakiejś nowej dosk--nałości sprawionej w nim przez uzyskane dobro, czyli jego udoskonal* nic, drugim zaś - związane z tym i przez ten fakt spowodowane przeżyć u w sferze doznaniowej psychiki ludzkiej, które ogólnie nazwać można nem zadowolenia. Każdy cel jest bowiem dobrem, a dobro, jak to zostali podkreślone we wstępnych założeniach, oznacza wszelki byt godny pożą dania dzięki temu. że posiada odpowiednią formę doskonałości. Na tym w łaśnie polega jego obiektyw na, istotowa struktura. Osiągnięcie więc celu przez, podmiot dążenia umożliwia mu przyswojenie sobie doskonałości /1 wartych w celu i wzbogacenia w ten sposób własnej osobowości Ponr waż jednak proces ten dokonuje się w ramach świadomego działania c/lo wieka, znajduje on równocześnie swój oddźwięk w jego władzach pozna* czo-dążcniowych. Przejawem tego są odpowiednie stany subiektywnych doznań satysfakcji i zadowolenia.

Etyka chrześcijańska uznaje zatem realność i konieczność obydwi. czynników zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego dla ukonstyti* owania pełnej rzeczywistości zjawiska osiągnięcia celu przez podnimi dążenia Usiłuje ona także ustalić ich wzajemny do siebie stosunek W>

t .i/-u / laktu. żc nabycie doskonałości w akcie osiągnięcia celu doko* mc/alcżnie od indywidualnych nastawień i subiektywnych upodo-•    |> »lituolu dążenia (jest w nim przeto elementem stałym), uważa ten

......nt /a pierwszy i podstawowy. Inaczej ma się rzecz ze stanami su-

•    • Si. wnych reakcji podmiotu dążenia. Aczkolwiek w świadomości tego

i .......tu rysują się one z siłą o wiele większą, ani/eli element nabycia

tniiałoici. to jednak z uwagi na to. żc są one przez ten fakt doskonale-uiinkowanc. uważa się je za element wtórny w strukturze zjawi* •i • i-«iągnięcia celu.

Mimo to w dalszym ciągu analizy wypada zainteresować się tą właśnie

•    • • i ^obiektywnych doznań podmiotu osiągającego cel. Za punkt wyjścia t««tti/y tu psychofizyczna koncepcja człowieka. Konsekwencją takiego

•    >•iii.i |cst pogląd, że przeżycia te rozwijają się na dwai płaszczyznach ¹ » nu . e/łowicka: w sferze duchowej, i wtedy występują one jako swo-

• • 4iluić duchowa, następnie zaś w sferze zmysłowej, i wtedy pr/ybic-

•    •i 11** • ¹1 przyjemności

W świetle tych ostatnich ustaleń widać. Zew przyjętej terminologii pojęcie p- »|« mności ma wyraźnie zacieśniony zakres. Ogranicza się ono wyłącznic

•    i-i/. /v> o charakterze zmysłowym, ponieważ uczucia duchowe (np po-¹ • I - ynacja i im podobne) zostały ujęte w osobną kategorię szeroko ro-

• ............ ..radości". Epikurcjska idea duchowej przyjemności me znajduje

*k» aprobaty, ponieważ wynika z innego, matenalistycznego i moni-ii ip» pojmowania człowieka Jeżeli się nawet używa w tej etyce terminu i*/y|emno*ć" na oznaczenie stanów duchowego zadowolenia i radości, to m-i »ię lo /aws/c z pełną świadomością jego w tym wypadku tylko analo-«" ■/astoiowania.

^ • •• ając do zasadniczego tematu naszych rozważań, trzeba jc uzupeł-i*»/« /c jedną uwagą. Kiedyśmy analizowali przeżycie polegające na "u-'...;, iii i używaniu celu przez podmiot dążenia, usiłowaliśmy wyod-¹ •' jego najbardziej podstawowe składniki i tą drogą doszliśmy do wy-•i lun ma tr/cch zasadniczych elementów: doskonalenia podmiotu

.....vtkane dobro oraz duchowej radości i /myślowej przyjemności.

...../na w s/akże zapominać, żc są to mimo wszystko tylko heterogenne

- di jednej rzeczywistości Wzięta w całości - o ile wyraża stan pod-• "• ilą/enia, który wzbogacił się o nową doskonałość i doznaje dzięki '    -I" udających jego psychikę przeżyć radości i przyjemności nazy-

• lianem szczęścia człowieka, jego ukojenia, w terminologii łaciń-t lnianym jako hcatitudo