skanuj0057 (35)

4.9. Monitoring przyrodniczy (biologiczny)

147

Podstawowe

kategorie

monitorowanych

obszarów

oraz finansowe i kadrowe realia, zaproponowano objęcie monitoringiem biologicznym dwu kategorii podmiotów. Pierwszą reprezentuje przyroda naturalna i półna-turalna, czyli w niewielkim stopniu zmienione przez człowieka biocenozy i ich kompleksy. Zachowała się ona głównie w parkach narodowych i rezerwatach przyrody, które w sumie zajmują zaledwie 1,5% powierzchni naszego kraju, ale w ich granicach występuje ok. 80% różnorodności gatunkowej oraz znacząca część różnorodności ekosystemowej. Na drugą kategorię składają się systemy przyrodnicze ukształtowane przez człowieka lub w znacznym stopniu przez niego przekształcone, zwłaszcza lasy gospodarcze, pola, łąki i pastwiska. Są one wprawdzie uboższe gatunkowo, ale zajmują znaczną część powierzchni kraju i mają duże znaczenie gospodarcze i społeczne. Wielka różnorodność biologiczna przyrody naturalnej i pół-naturalnej, z jednej strony, oraz przewaga terytorialna przyrody użytkowanej i kształtowanej przez człowieka, z drugiej strony, uzasadniały postulat uwzględnienia już w pierwszym etapie monitoringu obu jej kategorii równocześnie, chociaż początkowo w skromnym zakresie.

Zasady

monitorowania stanu przyrody

W opracowaniu sformułowano kilka ważnych zasad natury metodologicznej, m.in.:

•    wyznaczenie stałej sieci punktów lub powierzchni prowadzenia obserwacji i pomiarów dla osiadłych lub mało mobilnych składników różnorodności biologicznej (np. roślin, fauny glebowej);

■    dostosowanie, w miarę możliwości, sieci punktów lub powierzchni prowadzenia monitoringu biologicznego do sieci punktów monitoringu środowiska, tj. powietrza, wody i(lub) powierzchni ziemi;

■    monitorowanie populacji tych samych gatunków lub systemów przyrodniczych w regularnych odstępach czasu, z częstością dostosowaną do potencjalnego tempa ich zmian;

•    stosowanie tych samych metod w odniesieniu do podobnych obiektów lub zjawisk przyrodniczych;

•    stopniowe rozbudowywanie baz danych w miarę wzrostu rozpoznania składników różnorodności biologicznej i nakładów na finansowanie monitoringu przyrody;

■    maksymalne wykorzystanie parków narodowych i rezerwatów przyrody w monitoringu wszystkich naturalnych i półnaturalnych systemów przyrodniczych;

■    maksymalne wykorzystanie i włączenie do systemu kompleksowego monitoringu przyrody już istniejących baz danych, gromadzonych np. przez Polski Związek Wędkarski, Polski Związek Łowiecki, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe oraz różne instytuty naukowe.

Program zakładał stopniowe rozszerzanie podmiotowego zakresu monitoringu, wzrost liczby obiektów lub powtórzeń reprezentujących tę samą kategorię podmiotów oraz wzrost częstotliwości obserwacji i pomiarów. Niestety, mimo pełnej mobilizacji środowisk naukowych kompleksowy program monitoringu biologicznego w skali całego kraju nie doczekał się realizacji.