skanuj0066

prawdę trudne/’ Doradca: „Trudne?”, Radzący: „Tak, bo...” lub zwroty, które wymuszają dokończenie zdania: „Ale...?”, „I...?”, „Ponieważ...?”.

Z dużą ostrożnością należy podchodzić do następuj ących pytań:

•    rozpoczynających się od słowa „dlaczego”, ponieważ wymaga od osoby interpretacji, na którą może nie jest jeszcze gotowa. Jest to pytanie o przyczyny, które na ogół mogą być dopiero odkrywane;¹

•    zadawanie kilku pytań jednocześnie — wprowadza to chaos, radzący odpowiada zazwyczaj tylko na jedno z nich;

•    pytania, które sugerują oczekiwaną odpowiedź: „Chciał Pan o tym powiedzieć żonie, prawda?”;

•    pytania oceniające: Doradca: „Jest Pani panną?” Radzący: „Tak.” D: „Nie ma Pani dzieci?” R: „Mam.”-jest to przykład niezręcznego sformułowania pytania z niekorzystnymi konsekwencjami dla budującej się w trakcie rozmowy atmosfery i relacji;

•    używanie niezrozumiałych, zbyt trudnych zwrotów;

•    zadawanie zbyt wielu pytań, które sprawiają, że radzący się ma wrażenie uczestnictwa w przesłuchaniu, śledztwie, a nie udzielania pomocy.

Aktywne słuchanie - aby porozumiewanie się było skuteczne baczną uwagę należy zwrócić na słuchanie, które stanowi problem szczególnie dla osób, które w komunikacji nadmiernie koncentrują się na własnej perspektywie i osobie, co nie jest wcale sporadyczne (styl egocentryczny w komunikacji). Komunikacja jest procesem dwukierunkowym, w którym dochodzi do wymiany werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania. W sytuacji doradczej należy zastosować aktywne słuchanie, które polega na dostarczaniu rozmówcy sygnałów, że jest słuchany z zainteresowaniem: np. wypowiedzi typu „hm, hm”, „tak”, „rozumiem”, a także sygnałów niewerbalnych, jak chociażby potakiwanie głową podtrzymywany kontakt wzrokowy, zwrócenie się w stronę mówiącego. Aktywne słuchanie polega również na zadawaniu pytań, co służy lepszemu zrozumieniu komunikatów nadawanych przez rozmówcę, daje możliwość uściślenia usłyszanych informacji, zachęca do szerszej wypowiedzi czy uszczegółowienia przedstawianego zagadnienia. Doradca powinien wystrzegać się przerywania radzącemu się, nie wykazywać oznak zniecierpliwienia nawet wówczas, gdy rozmówca wypowiada się z trudnością i powtarza się. Aktywne słuchanie polega również na proszeniu o wyjaśnienie kwestii, które są niejasne czy budzą wątpliwości oraz stosowania krótkich podsumowań w celu sprawdzenia czy dobrze zrozumieliśmy rozmówcę, tym samym wywołując informację zwrotną.

Zakłócenia procesu słuchania mogą wynikać stąd, że doradca słuchając, jednocześnie zastanawia się nad znaczeniem usłyszanych komunikatów i nad tym, co ma odpowiedzieć. To sprawia, że może zacząć odpowiadać, zanim wysłucha do końca lub nawet pominąć pewne treści wypowiedzi, na których trudno było mu się skupić. Dobrze jest zatem w trakcie wypowiedzi radzącego się robić skrótowe notatki, nie zapominając o zachowywaniu kontaktu wzrokowego. Doradca powinien być świadomy celów słuchania, co zmniejsza prawdopodobieństwo zakłóceń w procesie komunikacji. Cele te można opisać następująco:

•    skupienie się na komunikatach przekazywanych przez daną osobę;

•    zdobycie pełnego i dokładnego zrozumienia odbieranych komunikatów;

•    wyrażenie zainteresowania, uwagi i troski;

•    zachęcenie do otwartości i szczerości.²

Parafrazowanie — służy wywoływaniu informacji zwrotnej u rozmówcy. Pozwala sprawdzić, czy dobrze zrozumieliśmy wypowiedź lub czy zapamiętaliśmy wszystkie jej szczegóły. Parafraza polega na odtworzeniu własnymi słowami myśli i uczuć, jakie wyraziła druga osoba, bez powtarzania jej sformułowań np. „Czyli jeśli dobrze Panią zrozumiałam to Pani główny problem polega na...”, dzięki czemu uzyskujemy potwierdzenie lub zaprzeczenie pewnej hipotezy, którą sobie postawiliśmy słuchając wypowiedzi radzącego się. Można podać kilka przydatnych zwrotów stosowania parafrazy: „Wydaje się Pani, że...”, „Myśli Pani, że...”, „Czasami ma Pan wrażenie, że...” „Czuje Pani, że...” itp.³

Skalowanie - technika, która daje radzącemu możliwość ulokowania swojego problemu na skali, pozycjonowania siebie i swoich emocji, dostrzeżenia pewnego układu odniesienia, zmian, które mogą zaistnieć dzięki jego działaniom. Prosimy radzącego, ażeby na skali np. 7-stopniowej określił... (swoje samopoczucie, nastawienie do ..., stan w jakim się znajduje, itp.), gdzie 1 oznacza skrajnie źle, a 7 to stan najkorzystniejszy. W momencie gdy osoba określa siebie na środku skali (4) pytamy, dlaczego tutaj, kiedy było gorzej, co by musiało się wydarzyć, żeby oceniła swój stan słabiej, co mogłaby zrobić lub co by musiało zaistnieć, żeby przyznała sobie o 1 lub 2 punkty więcej na skali.

Pytanie o cud - technika zaczerpnięta z krótkoterminowej Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach. Daje szansę odnalezienia się radzącemu w swoich pragnieniach, celach, tym, co jest dla niego ważne. Prosimy, aby osoba wyobraziła sobie, że kiedy spała wydarzył się cud, który spowoduje, że wszystkie jej problemy znikną. „Oczywiście Pani nie będzie tego wiedzieć, bo będzie Pani spała. Co będzie innego w Pani życiu od momentu przebudzenia, po czym Pani pozna, że zdarzył się cud?”

Komunikacja niewerbalna (pozawerbalna) - jest mniej jednoznaczna, aniżeli komunikacja słowna. Np. zaczerwienione policzki mogą oznaczać zawstydzenie, zmarznięcie, poczucie gorąca wywołane wysoką temperaturą lub silną re-

157

1

Por. B. Wojtasik, Warsztat doradcy zawodu. Aspekty pedagogiczno-psychologiczne, Warszawa 1997, s. 156.

2

¹³ A. W. Nocuń, J. Szmagalski, Podstawowe umiejętności w pracy socjalnej i ich kształcenie, Warszawa 1996, s. 44.

3

Ibidem, s. 72.