skanuj007

36 Danieia Becelewska

nia, bezradności, potrzebą opieki i w konsekwencji uzależniają od innych (H. Sęk, 1993)²⁸.

Inne stany emocjonalne, które możemy zaobserwować u klienta to wewnętrzny opór i lęk przed zmianami. Kiedy one pojawiają się w świadomości danego człowieka?

Wewnętrzny opór przejawia się vv niezdolności lub niechęci do omawiania pewnych myśli, pragnień, czy doznań w czasie relacji z terapeutą. Wewnętrzny opór uważany jest przez psychoanalityków za barierę psychiczną zapobiegającą powrotowi do świadomości klienta przykrych, wypartych wcześniej przez niego treści i konfliktów (Zim-bardo, Ruch, 1988)²⁹. Klient, który przejawia w relacji z pomagaczem wewnętrzny opór nie będzie chciał mówić o tym, co sprawiło mu ból psychiczny, nie będzie odpowiadał na zadawane pytania, może także nie przejawiać (pozornie) żadnych emocji (które pomagacz mógłby odczytać po jego mimice, pantomimice, czy innych zachowaniach).

W sytuacji odczytania wystąpienia u klienta wewnętrznego oporowania pracownik socjalny nie może stosować nacisku werbalnego, aby spowodować wyartykułowanie przez niego swoich emocji, ale także nie powinien (mówiąc kolokwialnie) przejść nad zachowaniem klienta „do porządku dziennego”. Wnikliwa bowiem obserwacja reakcji klienta może uświadomić pracownikowi socjalnemu, że występuje tu wewnętrzny opór, a nic inne zahamowania (np. wynikające z niskiej inteligencji, otępienia starczego czy innego typu demencji itp.). Wiedza o emocjach i technikach wsparcia emocjonalnego podpowie mu jakie zastosować środki zaradcze (o czym powiemy jeszcze w odnośnym rozdziale naszych rozważań).

Lęk przed podejmowaniem decyzji ma natomiast miejsce wówczas, gdy klient ma obawy, że zmiana, którą podejmie może kosztować go wiele wysiłku, a osiągnięty efekt tych działań w zasadzie nie przyniesie pożądanych skutków (ulgi, odmiany na lepsze, uwolnienia się od czegoś, zmiany sytuacji czy postaw innych ludzi), a może przysporzyć mu dodatkowych kłopotów lub trudności. Konieczność podjęcia decy-

^2S Sęk H., (1993), Społeczna psychologia kliniczna, Warszawa. ²⁹ Zimbardo Ph. G., Ruch F.L., op. cit.

Kto i kiedy wymaga wsparcia emocjonalnego...

37

zji wiąże się z przeżywaniem konfliktu wewnętrznego, który wymaga wysiłku psychicznego, ale także określonych sposobów działania i pewnej dozy umiejętności oraz wiary w samego siebie. Tego właśnie może klientowi brakować. Czy klient posiada właśnie te (niezbyt korzystne dla siebie) cechy możemy przy bliższym z nim kontakcie dość łatwo odczytać. Często bowiem właśnie te cechy powodują, że człowiek ten staje się klientem pomocy społecznej. Te przeżywane rozterki oraz brak siły psychicznej (motywacji) niezbędnej do podjęcia decyzji oraz uruchomienia działania są przyczyną jego inercji.

Dla nas natomiast istotne jest to, kiedy pojawia się taki lęk przed podjęciem decyzji? Przyczyną są najczęściej uprzednie doświadczenia jednostki sprawiające ból psychiczny oraz inne przykre doznania. Obecnie boi się ona powtórzenia tych stanów i dlatego unika za wszelką cenę takich rozstrzygnięć. Najchętniej oczekiwałaby, aby ktoś podjął za nią takie decyzje i działania i uwolnił ją od tej konieczności, lub aby sytuacja rozwiązała się sama.

Nie znaczy to jednakże, iż klient ten nie przeżywa zupełnie konfliktów. Zajmujmy się obecnie i tym zagadnieniem.

Kiedy zatem mówimy o konflikcie i jakie rodzaje konfliktów możemy wymienić?

O konflikcie mówimy wówczas, gdy dana jednostka przeżywa wewnętrzną walkę motywów, ścieranie się tendencji związanych z zaspokojeniem własnych potrzeb czy aspiracji, prowadzeniem sporów, co wyzwala w niej sprzeczność, wahanie, niepewność, nieprzyjemne przeżycia emocjonalne. Konflikt jest tym silniejszy, im bardziej znaczące dla danej jednostki sytuacje są w ten konflikt uwikłane.

Natomiast brak przeżywania konfliktów w doniosłych dla człowieka sytuacjach życiowych zawsze świadczy o braku: wglądu, refleksji, czy też o niewłaściwej, nieadekwatnej, nierealistycznej ocenie faktów, a także o niedojrzałości emocjonalnej lub upośledzeniu umysłowym czy moralnym danej jednostki.

Najczęściej wyróżnia się dwa typy konfliktów:

- konflikt intrapsychiczny (psychologiczny), czyli wewnętrzny oraz - konflikt interpsychiczny (psychospołeczny), czyli zewnętrzny.

W konflikcie intrapsychicznym (wewnętrznym) wyróżnia się konflikt: dążenia do realizacji celów (czyli „konflikt wyborów”),