skanuj0137 (5)

2X4 DEONTOLOGIA ETYCZNA

ni nakaz, powinność moralną, konieczność, czyli obowiązek tego właśnie działania. Gdyby tego elementu w nim brakowało, zabrakłoby racji wystarczającej do wytłumaczenia winy jako przeżycia powszechnego, stałego, a zarazem w bardzo istotny sposób wpływającego na moralne postępowanie człowieka.

3° Normy te są również normami pow*zechn> mi i niezmiennymi, czyli absolutnymi. Przemawia za tym zasięg danych źródłowych dostarczonych przez etnologię i historię kultury, na których opiera się argumentacja na rzecz istnienia prawa naturalnego. Przyjęliśmy, ze mimo pewnych zastrzeżeń odtwarzają one stan świadomości moralnej całej ludzkości w czasie i przestrzeni. Ponieważ zaś na ich podstawie da się stwierdzić, że wymienione przez nas normy imperatywne występują u wszystkich znanych nam społeczeństw, w takim razie stanowią one swoistą ogólnoludzką w spól-notf moralnych intuicji imperatywnych, co równa się stwierdzeniu, że są powszechne i niezmienne, czyli absolutne.

Wniosek ten oznacza zarazem, że wymienione imperatywy moralne są niezależne w swej imperatywnej treści od subiektywnych przeżyć (emocji) czy potrzeb poszczególnych jednostek, a także od historycznych układów czynników społeczno-kulturowych, a szczególnie od stanów lenia autorytetu społecznego. Wszystkie wymienione elementy pozostają bowiem w zależności od konkretnych warunków miejsca i czasu, co znaczy, że są zmienne. a przeto niezdolne do stanów ienia norm, które posiadają charakter stały, ponadczasowy i ogólnoludzki.

Do tej ogólnej i zasadniczej racji dodać można racje szczegółowe. Przeciwko indyw idualnemu stanowieniu tych norm św iadczy i to, że często nakazują one rzeczy trudne, wymagające ofiar ze strony człow ieka, od których poszczególne jednostki chętnie by się uchyliły, gdyby moc obow lązu-jąca tych norm zależała od nich samych Natomiast przeciwko społecznej genezie tych norm przemawia fakt, że rozciągają się one także na dziedzinę czysto wewnętrznych aktów człowieka, do której normatywna działalność społecznych autorytetów już nic sięga.

4° Normy te są normami obiekty wnyml, tzn ze choć formułowane są przez umysł ludzki, to jednak ich treść w yraża coś. co jest niezależne od jego poznawczych aktów. Uzasadnienie tego twierdzenia opiera się na tych samych racjach, za pomocą których staraliśmy się wykazać obiektywny charakter wartości moralnych. Decydującą rolę odgrywa tu fakt. że w naszym własnym doświadczeniu wewnętrznym normy te występują jako przedmiot naszego poznania, a więc coś, co w treści swej ontycznej okieślone jest niezależnie od poznania. Opierając się na ogólnej zasadzie obiektyw ności poznaniu ludzkiego (uzasadnionej w teorii poznania), huk a której takie przedmioty uważa się za obiektywne, możemy również na szym normom imperatywnym przyznać charakter obiektywny, choć pamiętać należy, że obiektywność ta jest specyficznego rodzaju.

5° Normy prawa naturalnego stanowią w reszcie fundamentalną strukturę ładu moralnego Twierdzenie to stanowi prostą konsekwencję logiczną niezaprzeczalnego związku, jaki zachodzi między całościowo wziętym prawem naturalnym a światem wartości. Zarówno podstawowe imperatywy praw a naturalnego, jak też poszczególne normy katcgorialnc określone są treściowo przez odpow iadające im elementy dobra moralnego zawartego w obiektywnych i absolutnych wartościach moralnych Ponieważ zaś z aksjologii w iadomo, że obiektywne i absolutne wartości moralne pełnią rolę fundamentalnych struktur moralności określających sens jej pozostałych elementów, w takim razie tę samą rolę pi/ypisać należy także prawu naturalnemu.

Wskazane tu pierwszeństwo prawa naturalnego w konstytuowaniu podstaw moralności znajdzie dodatkowe naświetlenie w rozważaniach nad stosunkiem prawa pozytywnego do prawa naturalnego.

Skoro więc z przytoczonych racji wynika, /c w świadomości moralnej występuje pewien zespół podstawowych dla porządku moralnego norm. charakteryzujących się specyficznymi cechami impcratywności. obiektyw ności, powszechności i niezmienności, w podsumow aniu można twierdzenie etyki chrześcijańskiej o istnieniu prawa naturalnego uznać za tezę filozoficznie wystarczająco uzasadnioną.

Prawo naturalne a ewolucja

Szkicując tradycyjną koncepcję prawa naturalnego staraliśmy się odgrodzić ją od jej ewolucjonistycznych i hislorycystycznych interpretacji w postaci teorii prawa naturalnego o zmiennej treści. Jednakowoż przeciwstaw icnic się zawartemu w tej koncepcji ewolucjonizmow i czy historycy* zmówi, a ostatecznie pozytyw izmowi, nic oznacza bynajmniej totalnego zaprzeczenia idei ewolucji bądź historycznej zmienności w dziedzinie prawa moralnego. W gruncie rzeczy chodzi jedynie o odrzucenie pewnych filozoficznych tez i interpretacji nieuprawnionych ani empirycznie, ani racjonalnie. Należy natomiast dojrzeć i uznać odpowiednie aspekty moralnego porządku, czemu z kolei należy dać właściwy wyraz w ramach chrześcijańskiej dcontologii.