skanuj0611

wane widmo będzie pośrednie między rentgenogramem proszkowym, który uzyskalibyśmy w przypadku braku uprzywilejowanej orientacji, a rentgenogramem obracanego kryształu, jaki uzyskalibyśmy w przypadku, gdyby orientacja wszystkich bez wyjątku krystalitów była orientacją uprzywilejowaną. Powstaje widmo, w którym pierścienie Debye’a-Scherrera nie mają jednakowego natężenia na całym obwodzie. W miejscach przecięcia się z warstwi-cami rentgenogramu obracanego kryształu ich natężenie jest wzmocnione, między warstwi-cami zaś — osłabione. Stopień zmian natężenia na obwodzie pierścieni umożliwia wyciąg-cięcie wniosków dotyczących rozkładu orientacji krystalitów.

Rentgenogram opisanego typu otrzymuje się na przykład dla rozciągniętego drutu metalowego. Umożliwia on pomiar stopnia zorientowania ziarn w kierunku krystalograficznym zgodnym z kierunkiem rozciągania. Również włókna naturalne, zwłaszcza rozciągane, dają widma tego typu.

Także w arkuszu blachy walcowanej występują uprzywilejowane orientacje ziarn w^sto-sunku do kierunku walcowania. Natężenia wiązek ugiętych przez fragment arkusza zależą od orientacji próbki w stosunku do wiązki promieni rentgenowskich. Zależność tę można ujawnić przez obracanie próbki wokół dwóch osi wzajemnie prostopadłych: jednej prostopadłej do płaszczyzny walcowania (ruch co) i drugiej pokrywającej się z płaszczyzną walcowania (ruch S). Wykres natężeń wykrytych dla wszystkich wartości d i co, mający np. postać rzutu stenograficznego, jest zwany figurą biegunową, gdyż linie jednakowego natężenia otaczają tu maksima lub bieguny, których położenia umożliwiają wyciągnięcie wniosków dotyczących uprzywilejowanych orientacji.

W przypadku sproszkowanych substancji typu miki, łatwo łupiących się na blaszki, płaszczyzny łupliwości wykazują tendencję do równoległego ustawiania się względem siebie. W związku z tym następuje znaczne zwiększenie natężenia refleksów pochodzących od tych blaszek, gdyż zawartość krystalitów o odpowiedniej orientacji jest znacznie większa, niż to odpowiadałoby rozkładowi przypadkowemu.

4.4.4. Defekty w kryształach

4.4.4.1.    Wykrywanie naprężeń w metalach

Wykrywanie naprężeń w metalach polega na śledzeniu zmian odległości d między płaszczyznami sieciowymi pod wpływem naprężeń, którym są poddawane kryształy metali.

Ponieważ odkształcenia nie przekraczają 0,1 %, konieczna jest duża precyzja pomiaru zmian kątów Bragga. Do tego celu korzysta się z rentgenogramów proszkowych. Słabe przenikanie promieni rentgenowskich do wnętrza materiału ogranicza zastosowanie metody do badania naprężeń powierzchniowych.

4.4.4.2.    Podstawienie uporządkowane i nieuporządkowane

W przypadku uporządkowanego rozmieszczenia atomów w widmie pojawiają się dodatkowe prążki, odpowiadające nadstrukturze. Rozważmy ten problem dla przypadku struktury jednowymiarowej (rys. 4.116):

613