skanuj0007

natężeniu i barwie dźwięku do mózgu, gdzie powstają wrażenia shichowe.(drgania powodują odchylenie się błony podstawnej od sztywniejszej błony nakrywkowej, co rozciąga rzęski, wskutek czego powstaje potencjał receptorowy). Komórki receptorowe (zmysłowe) narządu Cortiego są receptorami słuchowymi, pobudzanymi przez błony (podstawną, siatkowatą i pokrywającą).

DROGA SŁUCHOWA

Tzw. wstęga boczna, 1 z 3 części systemu wstęgowego, która biegnie w kształcie dziobów przez rdzeń kręgowy i most, prowadząc włókna systemu słuchowego. Drogę słuchową określa się jako połączenie nerwowe między narządem słuchu w ślimaku ucha wewnętrznego i ośrodkiem słuchu w korze mózgową. Składa się ona z licznych, pojedynczych neuronów, które w obrębie mózgu, w jego jądrach, a poza mózgiem w zwojach, ulegają przełączeniu i są powiązane z innymi drogami nerwowymi.

WZGÓRKI CZWORACZNE DOLNE

Zbiorowisko kom. nerwowych w blaszce czworacznej pnia mózgu, stanowiące część układu słuchowego. Przechodzą przez nie szlaki nerwu słuchowego w drodze do jądra ciała kolankowatego przyśrodkowego i do kory słuchowej. Każdy wzgórek pokrywy śródmózgowia dolny otrzymuje inf. z narządu słuchu znajdującego się po tej samej stronie i po przeciwnej stronie; inf. z tej samej strony ciała przechodzi bezpośrednio z jąder ślimakowych, a z przeciwnej strony - z jądra oliwkowego górnego. Głównym ośrodkiem słuchu we wzgórku pokrywy jest jądro środkowe z organizacji tonotopowęj.

CIAŁA KOLANKOWATE PRZYŚRODKOWE

Wyższy hierarchicznie ośrodek słuchu niż wzgórki czworaczne dolną znajdujący się w tylnej części wzgórza. Jest to zestaw owalnych parzystych mas tkankowych leżących z tyłu wzgórza. Jądra dała kolankowatego przyśrodkowego są ważnymi punktami synaptycznymi dla słuchu. Drogi aferentne łączą wzgórki dolne z jądrem kolankowatym przyśrodkowym, a te przekazują impulsy do kory słuchową. Włókna nerwowe z dał kolankowatych przyśrodkowych niosą inf. zarówno zorganizowane tonotopowo, jak i nie wykazujące tonotopii.

WYKŁAD 8.

Czucie somatyczne, czucie równowagi, ból, powonienie i smak.

CZUCIE POWIERZCHNIOWE

Czucie somatyczne skórne, obąmujące czucie dotyku, ciepła, zimna i bólu, odpowiadające za pobudzenie receptorów czucia: termoreceptorów ( receptory położone w głębszych warstwach skóry, wyst. w dwóch rodzajach — inne reagują na ciepło, a inne na zimno. Informacje o temp. Otoczenia przesyłane są do ośrodka termoregulacji w podwzgórzu oraz do ośrodków czucia temp. w płacie ciemieniowym kory mózgową'), i mechanoreceptorów (dotyk; mogą znajdować się tuż pod powierzchnią skóry, wtedy reagują na najlżejszy dotyk, lub głębiej wtedy odbierają silniejszy nadsk). Termoreceptory to: ciałka Paciniego, ciałka Meissnera, dałka Merkela, zakończenia Ruffiniego i koszyczki okołomieszkowe.

jtZUCIE GŁĘBOKIE (patrz wykład nr 7)

"\ i DROGI CZUCIA SOMATYCZNEGO

Droga czucia somatycznego ma organizację trzystopniową, tzn. że w jej skład wchodzą neurony I, II i m rzędu. Inf czuciowa biegnie do wzgórza dwoma kanałami. Jeden kanał tworzą szwy tylne rdzenia kręgowego i wstęga przyśrodkowa (tzn. droga wstęgowa), drugi kanał tworzą drogi w sznurach przednich i bocznych rdzenia kręgowego (tzn. droga przednio - boczna). Droga wstęgowa przewodzi impulsy precyzyjnego czucia dotyku, ucisku na skórę, wibracji, czude ułożenia kończyn. Droga przednio — boczna przewodzi impulsy czuda bólu, temp. i nieprecyzyjnego » czucia dotyku - inf. przewodzona jest wolno i słabo odzwierciedla lokalizację bodźca.

^V PĘCZEK SMUKŁY

Twór z włókien niosących inf. z dolnych części dała w drodze czuda somatycznego. PĘCZEK KLINOWATY

Twór z włókien niosących inf. z górnych części dała w drodze czuda somatycznego,

i f

WZGÓRZE

Największa część międzymózgowia. Od strony środkową' graniczy z komorą trzecią mózgu. Stanowi coś w rodzaju „stacji przekaźnikowej” odbierającej bodźce zmysłowe (z wyjątkiem węchowych!!!) i doprowadzającej je do kory mózgowej. Zwiera jądra przekazujące inf między różnymi strukturami mózgowymi, np. z móżdżku i ciała prążkowanego (jądra podstawy) do okolicy ruchowej kory mózgowej (połączenia te mają znaczenie dla koordynacji ruchów przez móżdżek i dla regulacji napięcia mięśniowego). W brzuszno - tylną częśd wzgórza znajduje się zespół ośrodków czucia somatycznego, czuda pochodzącego z narządów wewnętrznych i smaku. Bardziej przyśrodkowo jest reprezentowany obszar głowy, bocznie zaś od niego — tułów i kończyny. Z tyłu wzgórza znajdują się dała kolankowate boczne(pod korowy ośrodek wzroku) i przyśrodkowe(ośrodek słuchu). Do jąder wzgórza doderają też impulsy bólowe. Prawdopodobnie znajduje się tu J hierarchicznie najwyższy ośrodek bólu.

^M KORA SOMATOSENSORYCZNA

Okolica somatosensotyczna jest zróżnicowana pod względem budowy; okolica somatosensoryczna SI (tzw. pierwotna lub projekcyjna okolica czuciowa I rzędu)

zajmuje zakręt zaśrodkowy, leżący w oGrębie piata ciemieniowego z tylu bruzdy środkowej mózgu (Rolanda), która oddziela oklicę SI od okolicy ruchowej w zakręcie przedśrodkowym, poniżej i z tyłu okolicy SI znajduje się okolica Sil (czuciowa II rzędu). Reprezentowane są w niej różne obszary ciała i różne rodzaje czuda; reprezentacja obszarów ciała ma charakter somatotopowy (inf z różnych pól percepcji dochodzi do ściśle określonych miejsc w korze), a inf z każdej połowy dała dochodzi do okolicy somatosensorycznej z przeciwległej półkuli mózgu. Różne rodzaje czucia wywołane pobudzeniem receptorów w tym samym obszarze są reprezentowane w układzie przednio - tylnym, zaś reprezentacje poszczególnych części dała są rozmieszczone w układzie boczno - przyśrodkowym. W płacie potylicznym znajdują się dwa obszary czuciowe asocjacyjną które integrują inf sensoryczną - do percepcji bodźców czuciowych konieczne jest współdziałanie okolicy projekcyjnej (SI) z okolicami asocjacyjnymi. Zniszczenie kory SI powoduje zanik wrażeń czuciowych, jednak ból i temperatura po pewnym czasie pojawiają się -pewna dyskryminacja możliwa jest we wzgórzu.

APARAT PRZEDSIONKOWY

Jama kostna w błędniku ucha zewn., zawierająca 2 kuliste struktury błoniaste (łagiewkę oraz woreczek) i 3 kanały półkoliste, stanowiące sensoryczny mechanizm percepcji położenia głowy, przyspieszenia i opóźniania (tzw, narząd równowagi). Łagiewka jest większa od woreczka (ma warstwę receptorów w tzw. plamce, które reagują na zmiany w orientacji głowy. Woreczek posiada receptory reagujące na zmiany położenia głowy (przyspieszenia liniowe), 3 kanały półkoliste, ułożone względem siebie pod katem prostym, składające się z błoniastego kanału wypełnionego endolimfą. Ruch głowy powoduje ruch endolimfy, która oddziałuje wtedy na kom. włoskowe grzebienia (narządu zawierającego receptory) w opuszce (rozszerzonym końcu każdego kanału).

OPUSZKA WĘCHOWA

Zgrubienia przy końcu nerwu węchowatego, leżące przy postawie mózgu, tuż nad jamą nosową( występuje opuszka prawa i lewa). Każda z opuszek zawiera złożoną sieć nerwową, która przetwarza inf węchowe i przesyła je do ośrodków mózgowych w tej samej półkuli mózgu. Każda z nich u człowieka zawiera kilka tysięcy kłębuszków węchowych. Opuszka węchowa odznacza się podwójną organizacją: osmotyczną (reakcja na zapachy) i przestrzenną.

KOMÓRKI MITRALNE

Komórki stanowiące drugi neuron drogi węchowej. Ich neuryty tworzą pasmo węchowe, wchodzą do ciała prążkowanego i nawiązują kontakty synaptyczne z neuronami trzecimi drogi węchowej, których wypustki biegną do komory węchowej kresomózgowia.

WĘCHOMÓZGOWIE

Część układu limbicznego, „mózg zapachowy”, zawierający opuszki nerwu węchowego, drogę węchową, obszar gruszkowaty, korę groszkowatą i część ciała migdałowatego.

DROGI CZUCIA SMAKU

Organizacja drogi smakowej jest mało znana. Impulsy smakowe docierają do jądra smakowego w rdzeniu przedłużonym, które stanowi przednią część jądra samotnego, i stąd zostają one przesłane do jądra brzusznego tylno - przyśrodkowego wzgórza, a następnie do okolicy smakowej w zakręcie zaśrodkowym płata potylicznego kory mózgu, w pobliżu czuciowej reprezentacji języka. Część impulsów smakowych dociera do układu limbicznego, głównie podwzgórza i ciała migdałowatego. Mają one znaczenie dla oceny pokarmu w kategoriach przyjemności i przykrości.

NAGIE ZAKOŃCZENIA NERWOWE

To receptory polimodalne (wrażliwe na bodźce różnych kategorii), pozbawione osłonek (bezmielinowe), otoczono tylko neurylemmą rozgałęzienia aksonów, będące receptorami bólu(nocyceptory). Reagują na bodźce termiczne o temp. od 41 do 49 C(próg bólu =44,5 C. Są pobudzane przez bodźce mechaniczne (ucisk, ukłucie) i są wrażliwe na bodźce chemiczne. Występują w skórze, w narządzie ruchu; w rogówce oka; w miazdze zębowej i w oponie twardej mózgu.

ISTOTA SZARA OKOŁOWODOC1ĄGOWA

Obszar śródmózgowia otaczający wodociąg mózgu. Zawiera komórki wrażliwe na opiaty, które odgrywają ważną rolę w hamowaniu bólu poprzez zstępujące włókna nerwowe (aksony). Te łączą się z neuronami w dolnej części pnia mózgu i rdzenia kręgowego, które pośredniczą w znoszeniu odczuwania bólu. Odgrywa również ważną rolę w regulowaniu agresywnego zachowania oraz reakcji seksualnych osobników żeńskich.

RECEPTORY OPIOIDOWE

To specyficzne, postsynaptyczne receptory znajdujące się w różnych częściach mózgu (przedniej części ciała migdałowatego, centralnej okolicy szarej, podwzgórzu), które wychwytują substancje z grupy opiatów. Aktywacja receptorów opioidowych mi i delta zwiększa uwalnianie dopaminy z neuronów jądra półleżącego za pomocą zmniejszenia funkcji intemeuronów GABA, które hamują układ dopaminergiczny. Aktywacja receptora Kappa wywołuje stany awersyjne i dysforyczne. Receptory opioidowe działają najlepiej (i naturalnie) w wypadku endorfin, ale wychwytują także inne opiaty, zarówno naturalne, jak i syntetyczne.

ENDORFINY (wewnętrzne morfiny)

Opiaty wewnątrzpochodne, związki chemiczne (pochodne peptydów), które działają przeciwbólowo podobnie do morfiny i są wytwarzane przez niektóre nasze komórki ( np. neurony, niektóre komórki wydzielające hormony). Organizm zwiększa produkcję endorfin po urazie, żeby zmniejszyć ból. Dużo endorfin wytwarzają też komórki nerwowe osób zakochanych (dlatego rozstanie z ukochaną osobą jest porównywalne do odstawienia narkotyku).