skrypt 21

-22-

Skrypt

charaktcrystyka głównych postaci. Dopiero po zaśpiewie rozpoczyna się główne opowiadanie.

W dumach występuje animanistyczny pogląd na świat, w którym nie występuje granica między dziedziną spraw ludzkich a przyrodą. Oba te światy przenikają się wzajemnie, współistnieją ze sobą i współczują sobie.

np. „ Wszystkie kwiaty me łąkowe i niżowe pomarniały, / Bo Kozaków twych nie widziały. " (duma „ Rozmowa Dniepru z Dunajem ”).

Istnieje podział dum na trzy grupy.

Do pierwszej zaliczają się dumy „płacze” tureckich niewolników. Podejmują tematykę walk Kozaków z Tatarami i Turkami. Według uczonego F. Kołessa znane były one Kozakom, którzy wzorowali się na płaczach tworząc utwory podobne, ale o innej tematyce. Cechą wspólną tych utworów jest występowanie w nich elementu lamcntacyjnego. Dumy należące do tej grupy opowiadały o losie Kozaka, jego tęsknocie, samotności, niewoli i •n śmierci.

Bohaterami tych pieśni są postacie fikcyjne, ale typowe dla historii kozaczyzny. Jednak nie są oni gloryfikowani. Ich wizerunki przedstawione często w sposób prawdziwie poetycki i plastyczny są jedynie uogólnieniami artystycznymi. Modlitcwno - recytatywny ton narracji dum tematycznie związanych z niewolą turecko - tatarską ma za zadanie wywołać odpowiednie refleksje nad problemami egzystencjalnymi, śmiercią, umiłowaniem ojczystego kraju, dla którego warto poświęcić trud i znoje całego życia. Myśl przewodnia tych poematów zmierza zazwyczaj do uświadomienia Ukraińcom prawdy sformułowanej w powstałym w tych czasach a żywotnym okresie romantyzmu aforyzmie, iż „lepiej dzielić biedę i łzy ze swoim narodem niż panować wśród obcych”, gdyż „rozkosze i łakocie” brane z rąk wroga nie czynią z człowieka szczęśliwym (Marysia z Bohusławia).

Zdaniem Kołessy istnieje więcej podobieństw między dumami, które powstały najwcześniej a zawodzeniami pogrzebowymi. Jedno z nich to styl rccytacyjny, który rozwinął się w dumach. Wiersze tych utworów nie realizują jednolitego wzorca rytmicznego, nie układają się w strofy. Muzyka, która towarzyszy tym utworom nic może być ustabilizowana. Ma ona charakter swobodnego recytatywu, dostosowującego się do tekstu i nadążającego za _ nim.

Dumy należące do tej grypy przesycone są liryzmem o elegijnym odcieniu, smutkiem i żalem są przepełnione narzekaniami na okrutny los, na życie w niewoli tureckiej, tęsknotę do ziemi ojczystej i rodziny. Dumy starszej grupy mają styl epicki, silnie nasiąknięty liryzmem. Jest nieporównanie bogatszy od stylu dum drugiej grupy. Operuje bardziej zróżnicowanym i szerszym repertuarem środków artystycznych - takich jak antytezy, personifikacje, epitety, porównania, specjalnego typu apostrofy, alegorie, symbole.

Do drugiej grupy dum zaliczamy utwory, które związane są z powitaniami kozackimi. Przeważnie bohaterem jest sam Bohdan Chmielnicki, często nazywany duszą rewolucji kozackiej. „Jednakże są i takie, które przywołują tragedię ukraińskiego jasyru, za pomocą którego Chmielnicki zapłacił Tatarom za pomoc. I tutaj do hetmana zwrócone są już nie błogosławieństwa, ale przekleństwa: „Bodaj ciebie Chmielniczeńku, pierwsza kula nic minęła, a druga ustrzeliła - w samo serce trafiła.”

Okres powstań kozackich przypada na lata 1648 - 1654. Powstania kozackie odegrały bardzo ważną rolę w świadomości Ukraińców'.

Dumy z tych czasów dotyczą konfliktów między Polską a Kozaczyzną. Często odzwierciedla się w nich negatywny obraz Polaków i Żydów. Główną przyczyna sporu były kwestie religijne oraz różnice w zamożności. Kozacy opowiadali się za prawosławiem, unia