SNB13875

38

— w normalnym rozwojowym procesie opieki oraz w dużej mierze poza jej procesuaJnym ujmowaniem, w granicach opieki normalnej. Poza tym pozostają jednak takie — omówione wyżej — zakresy opieki jak¹: leczniczo-pielęgnacyjna, interwencyjno-kompensacyjna, rewalidacyjna, rehabilitacyjna nad osobami niepełnosprawnymi, nieuleczalnie i beznadziejnie chorymi. Odnośnie do swoistości funkcji i treści tych podzakresów i form opieki istnieje obiektywne zapotrzebowanie na odpowiednie do tego specyficzne metody jej sprawowania. Poza tym można rozważyć zasadnie wyodrębnienie szeregu grup metod opieki na podstawie zasygnalizowanej wyżej „próby klasyfikacji czynności opiekuńczych”².

Wypada*również rozważyć możliwości wykorzystania tzw. klasycznych metod opieki, prowadzenie indywidualnych przypadków, pracę grupową i organizowanie środowiska społecznego. Chodzi tu głównie o stosowanie tej pierwszej metody. Nietrudno jednak dostrzec, iż możliwości te są dosyć ograniczone. Należy bowiem zważyć, kiedy, gdzie i do czego metody te były i są wykorzystywane oraz skonfrontować to z jakże odmiennymi, szerszymi wymaganiami opieki rodzinnej i jej form społecznych.

6.7.3. Jednostki metodyczne opieki

Osobnym problemem w zakresie rozpatrywanych twierdzeń są tzw. jednostki metodyczne. Zainteresowanie nimi ma już dłuższą historię. Wywodzi się ono—jak można sądzić — z kuszących a zwodniczych analogii jednostek metodycznych w dydaktyce szkolnej, a także z pokutującego wciąż przekonania o zajęciowym, zdydaktyzowanym toku życia w zakładowych formach opieki.³ Chociaż problem ten wydaje się być klarowny i możliwy do jednoznacznego rozstrzygnięcia, to jego rozwiązanie na gruncie teorii pozostaje wciąż w sferze wstępnych sugestii i postulatów. Jeśli bowiem można zasadnie mówić o dyrektywach metodycznych, to muszą one się odnosić do wyodrębniających się całościowych struktur czynnościowych w obrębie formy zupełnej, lub jej form podstawowych, a więc do określonych jednostek realizacyjnych⁴.

Jednakże wysoce zróżnicowane treści życia i działalności danej formy opieki czasową i przestrzenną rozciągłością i płynnością, nie dają się łatwo, w sposób rozłączny podzielić na takie jednostki według jakiegoś jednego kryterium. Wynika j&łd konieczność specyficznego, adekwatnego do takiego właśnie układu, rozpat-yjinia i interpretowania jednostek metodycznych.

Kierując się takim założeniem, można powiedzieć, że jednostka metodyczna w interesującej nas metodyce — to wyodrębniający się z całokształtu życia i działalności placówki, względnie jednorodny, związany z określonym miejscem i czasem, całościowy układ czynności opiekuńczo-wychowawczych, poddany odpowiednim dyrektywom prakseologicznym oraz wartościowaniu oceniającemu.

Tak rozumiane jednostki metodyczne można różnicować i klasyfikować według kilku uzupełniających się kryteriów:

— wyodrębniających się, swoistych dziedzin, zasadniczych odcinków życia i działalności w placówce, stanowiących niejako makrojednostki, poddające się odpowiedniemu zróżnicowaniu i podziałowi na mniejsze, co znalazło zastosowanie w strukturze niniejszej metodyki;

—    typowych, w ramach porządku dnia i tygodnia, zajęć (czynności poranne, wieczorne, przygotowanie i spożywanie posiłków, prace domowe w związku z lekcjami w szkole, zajęcia świetlicowe, wycieczki itp.)⁵;

—    planowanych i realizowanych rocznych i okresowych zadań — stąd każde z nich stanowi jednostkę metodyczną⁶;

—    określonych sytuacji opiekuńczych, które można traktować równocześnie jako odpowiadające podziałowi na jednostki metodyczne⁷.

Ta — tak znacznie, zróżnicowana — klasyfikacja wskazuje, że jednostki metodyczne są z reguły „naturalnymi” i niezbędnymi składnikami struktury wielowymiarowej aktywności życiowej placówki, rozpatrywanymi w aspektach poprawności i efektywności opiekuńczo-wychowawczej, a nie sekwencje materiału do opracowania. Stąd względność czasu i miejsca ich urzeczywistniania się, częsta rozciągłość w czasie i przestrzeni uzyskiwanych efektów, a także różnorodność rozmiarów — od jednostek-dziedzin (czas wolny, nauka, współrządzenie, współgospodarzenie, samoobsługa) do jednostek — zadań cząstkowych, sytuacji opiekuńczych (czynności poranne, wycieczka, odrabianie lekcji).

1

^,v Patrz. cz. I., rozdział 3„ „Zakresy opieki”.

2

   Patrz, cz. 1., rozdział 5.. „Struktura opieki”.

3

Por. Z. Dąbrowski, Węzłowe problemy opieki..., ibidem, s. 31—34; A. Kelm, ibidem, s. 96—102.

4

²³ Ibidem.

5

   A. Kelm, Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej, Warszawa 1983. Por. także rozdz. 2. niniejszej pracy.

6

   W. Dewitz, Zadanie jako jednostka metodyczna, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 1969,

nr 1.

7

   Patrz, cz. 1., rozdział 5., ..Struktura opieki”.