SNB13886

60

zrozumienia; ze strony opiekuna ustają całkowicie zasadnicze funkcje kierownic wobec podopiecznego (decydowanie, egzekwowanie, kontrolowanie), a pozosj udzielanie mu doraźnej pomocy w różnych sytuacjach życiowych, służenie £ swym doświadczeniem, dobrymi radami i dawanie oparcia psychicznego. Etap (_e ma charakter wdrożenia podopiecznego do samodzielnego życia i trwa przez okr_es który jest niezbędny dla jego ustabilizowania się w nowych układach, opanowany nowych ról społecznych, zdobycia koniecznej niezależności życiowej i pewneg₀ kwantum „sztuki życia”.

Uproszczony schemat tego rozwojowego procesu dochodzenia do samodzielno, ści życiowej i jego sześciu etapów można wykreślić przebiegającą po przekątnej prostokąta linią krzywą — graniczną opieki i samodzielności, będącą funkcją tego złożonego procesu oraz liniami prostopadłymi, dzielącymi ten prostokąt na sześć różnych odcinków:

Ryc. 28. Etapy procesu rozwojowego dochodzenia do samodzielności

Dokonana charakterystyka poszczególnych etapów tego procesu jest skrótowym zasygnalizowaniem ich najbardziej istotnych wskaźników. Pozostaje niezbędna interpretacja oraz wyłonienie cech dalszych. Zaproponowany podział na sześć etapów nie stanowi tu jedynej alternatywy. Należy liczyć się z możliwością innych podziałów, które mogą iść w trzech kierunkach:

—    większego rozrzedzenia (uogólnienia) okresów,

—    większego ich zagęszczenia (szczegółowości),

—    innej konfiguracji.

Możliwości te muszą wszakże wynikać z ustalenia oznak typowych i istotnych dla pewnych odcinków czasowych sprawowanej opieki.

Określone w przybliżeniu odcinki czasowe rozpatrywanego procesu oraz ich charakterystyczne cechy mogą ulegać znacznym modyfikacjom, w zależności od wielu czynników determinujących ten proces. Chodzi tu przede wszystkim o czynniki wynikające z właściwości przedmiotu i podmiotu opieki, struktury stosunku opiekuńczego, socjalizacji oraz warunków życia społecznego.

Modyfikujący wpływ tych czynników na proces usamodzielnienia się podopiecznego oraz wtórny wobec niego proces opieki może dotyczyć:

—    zwiększenia się albo zmniejszenia wartości czasowych poszczególnych etapów,

—    innego przebiegu krzywej granicznej opieki i samodzielności życiowej w kierunku zwiększenia strefy opieki i ograniczenia strefy samodzielności albo przeciwnie,

—    ogólnego opóźnienia albo przyspieszenia względnie pełnego usamodzielnienia życiowego podopiecznego,

—    osiągniętego przez podopiecznego stopnia tej samodzielności, lub inaczej — stopnia redukcji jego ponadpodmiotowych potrzeb.

Wyróżnienie sześciu etapów procesu dorastania do samodzielności życiowej i sprawowania opieki opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych dla każdego z nich oznak, będących pochodnymi ogólnego rozwoju podopiecznego. Nie jest to jednak oparcie zupełnie wystarczające. Zachodzi tu jeszcze potrzeba bliższej charakterystyki psychomotorycznej i sprawnościowej podopiecznego na każdym z wyłonionych etapów.

8.3. Podstawowe zmienne ewolucyjnego procesu opieki i dorastania podopiecznego do samodzielności życiowej

Przyjęliśmy wyżej, że zasadniczą właściwością rozpatrywanego tu procesu są następujące po sobie wzajemnie uwarunkowane zmiany w działalności opiekuńczej, będące pochodnymi zmian rozwojowych podopiecznego. W związku z tym powstaje pytanie, co i w jakim kierunku ulega tutaj zmianom w obu tych płaszczyznach. Właściwa odpowiedź na nie stanowi podstawową przesłankę dla ustalania związków i zależności, tak między wyłonionymi zmiennymi w obrębie procesu rozwoju podopiecznego i procesu opieki, jak i między tymi procesami. Przedstawione w poprzednich rozdziałach zagadnienia opieki międzyludzkiej pozwalają na ogólne sprecyzowanie następujących zmiennych elementów w obu tych procesach.

Zmienia się przede wszystkim asymetryczna, obiektywna zależność między opiekunem a podopiecznym. Jej skrajna postać na etapie wyjściowym opieki ulega na przestrzeni miesięcy i lat — jak w opiece nad dzieckiem w rodzinie od niemowlęctwa aż do usamodzielnienia się — powolnemu i stopniowemu zmniejszaniu się i przekształcaniu w coraz bardziej wyrównaną, symetryczną. Konsekwencją tych zmian jest narastanie potencjalnych możliwości partnerskiego współdziałania podopiecznego z opiekunem oraz występowania po temu odpowiednich sytuacji.

Na skutek stopniowego zmniejszania się asymetryczności tej zależności maleje odpowiednio zakres i stopień sprawowanej opieki nad podopiecznym, aż do jej