francja6

1% Przegląd Sejmowy 6(89)/2008 Studia i Materiały

podlega praktycznie żadnej kontroli ze strony parlamentu¹. Sytuacja taka jest zrozumiała w krajach, gdzie głowa państwa sprawuje jedynie funkcje reprezentacyjne. Budzi jednak wątpliwości tam, gdzie każda istotniejsza decyzja zależy od jego zgody. Parlament był pozbawiony tak podstawowych środków kontroli, jak możliwość wysłuchania przemówienia wygłoszonego bezpośrednio przez prezydenta oraz przeprowadzenia nad nim debaty. Zakazano samej obecności głowy państwa na posiedzeniach izb. Jedyna możliwość kontaktu prezydenta z parlamentem przybierała formę orędzi (messages) adresowanych do przewodniczących izb (przez nich najczęściej odczytywanych), po których nie można było przeprowadzić żadnej debaty (art. 18 konstytucji w dotychczasowym brzmieniu). Ograniczenie powyższe („ceremoniał chiński” według określenia użytego przez prezydenta M. Thiersa), ustanowione w 1875 r.¹², utrzymało się nie tylko pod rządami III i IV Republiki, ale zaakceptowane zostało tak- '*■ że w 1958 r. przez autorów Konstytucji V Republiki. Rewizja z 23 lipca 2008 r. zrywa z tą tradycją¹³. Dodaje się do art. 18 ustawy zasadniczej nowy ustęp (odtąd ust. 2) zgodnie z którym: „Prezydent może zabrać głos przed Parlamentem zebranym na ten cel w charakterze Kongresu”. Parlament może zdecydować o przeprowadzeniu debaty nad przemówieniem, jednak może ona mieć miejsce dopiero po opuszczeniu sali posiedzeń przez głowę państwa

Z jednej strony przedstawione rozwiązanie da na pewno parlamentarzystom okazję do sformułowania ocen co do działań prezydenta Z drugiej jednak, Kongres in gremio me ma możliwości wyrazić swojego stanowiska. Po przeprowadzeniu debaty nie może się odbyć żadne głosowanie. Ponadto niektórzy krytycy widząw instytucji przemówień głowy państwa nie przejaw woli „ograniczenia” jej roli, a raczej kolejny krok w stronę „prezydencjalizacji” systemu¹⁴. Podkreśla się podobieństwo nowego uprawnienia do „orędzia o stanie Unii”, wygłaszanego przez prezydenta Stanów Zjednoczonych.

W przemówieniu widzą formę expose, w którym prezydent (a nie premier) przedstawia w imieniu „swojego” rządu podstawowe założenia polityki państwa, wyznaczając „swojej” większości parlamentarnej listę zadań i harmonogram prac. Ponadto należy zauważyć, że w konsekwencji nieobecności głowy państwa podczas debaty, ciężar obrony wygłoszonych w przemówieniu racji spadnie na szefa gabinetu, co dodatkowo akcentuje podrzędność funkcji tego ostatniego w stosunku do głowy państwa.

1

   Pierwotne brzmienie art. 68 Konstytucji przewidywało jedynie odpowiedzialność kamą prezydenta przed „Wysokim Trybunałem Sprawiedliwości” (Haute Cour de justice) w razie „zdrady stanu” (haute tra-hisori). Reforma konstytucyjna z 2007 r. (ustawa konstytucyjna nr 2007-238 z 23 lutego 2007 r.) przyniosła pewną ewolucję w stronę „politycyzacji” (politisation) odpowiedzialności głowy państwa, który może być „złożony z urzędu” (a nie —jak dotychczas — „sądzony”) w razie „naruszenia swoich obowiązków rażąco sprzecznego z sprawowaniem funkcji” przez „Parlament zebrany w charakterze Wysokiego Trybunału (Haute Cour)”. Mechanizm ma przypominać angloamerykańską procedurę impeachment. Jednakże wymóg większości 2/3 oraz możliwość rozwiązania Zgromadzenia przez głowę państwa w dowolnym momencie czynią tę odpowiedzialność czysto iluzoryczną (zob. szerzej: F. Hamon, M. Troper, Droit constitutionnel, Paris 2007, s. 620-628).

¹²    Ustawa z 16 lipca 1875 r. o relacjach między władzami publicznymi.

¹³    Art. 8 ustawy konstytucyjnej.

¹⁴    J.-C. Colliard, Une confirmation de l'evolutionpresidentialiste de I’Executif „Revue Politiąue et Parlementaire” [dalej: RPP] 2007, nr 1045 (październik-grudzień), s. 10.