skanuj0009 (71)

Zarówno dla projektowania systemu, jak i dla przygotowania jego struktury organizacyjnej może być pomocny uproszczony podział jego części składowych na trzy grupy:

■    technologia (hardware + software),

• bazy danych przestrzennych,

■    infrastruktura (personel, organizacja, transmisja danych).

Jack Dangermond współtwórca i prezes ESR1 Redlands wyróżnia piec głównych elementów składowych GIS: sprzęt komputerowy, oprogramowanie, dane, personel, zespół rozwiązań organizacyjnych. Dodaje jednak, że:

1.    GIS nie jest to tylko hardware plus software. GISu nie tworzą jeszcze te dwa składniki nawet uzupełnione danymi.

2.    Najważniejszymi według niego czynnikami decydującymi o sukcesie GISu są:

a)    personel,

b)    zespół rozwiązań organizacyjnych.

2.2.2. Personel

Systemy informacji przestrzennej są dziedziną wiclodyscyplinową. Potrzebna jest tu wiedza z zakresu kartografii, informatyki, telekomunikacji, zagospodarowania przestrzennego, geografii, teledetekcji, fotogrametrii, baz danych, zarządzania oraz z dziedzin, dla których projektuje się systemy i którym to dziedzinom one służą. Korzenie zawodowe specjalistów projektujących, tworzących i użytkujących systemy są więc bardzo różne. Proporcje przedstawicieli różnych zawodów wyjściowych w obszarze SIP są różne w różnych krajach i zależą głównie od tego, które to zawody zainicjowały tworzenie systemów w tym kraju i najwięcej przyczyniły się do ich rozwoju. Z reguły inicjatorami tworzenia systemów w obszarze SIP byli kartografowie, geodeci i geografowie. Wspomagali ich informatycy (szczególnie w zakresie baz danych i oprogramowania) oraz specjaliści z zakresu zagospodarowania przestrzennego. Tak też było dotychczas w Polsce.

Nie ma dotychczas w Polsce kierunku studiów „systemy informacji przestrzennej". W nielicznych szkołach wyższych istnieją na kierunkach „geodezja i kartografia" oraz „geografia" specjalności związane z SIP oraz tzw. ścieżki dyplomowania. Mamy więc nieco geodetów i kartografów oraz geografów ze specjalnością „systemy informacji przestrzennej" lub „systemy informacji geograficznej". Wiedza wyniesiona ze specjalności lub z przygotowania dyplomu nie obejmuje jednak całego zakresu tematycznego SIP, ponieważ w nauczaniu najwięcej czasu poświęca się obecnie korzystaniu z wybranych funkcji oprogramowania, wiele mniej tworzeniu baz danych, jeszcze mniej projektowaniu systemów, a zupełnie niewiele sprawom teoretycznym modeli danych, formatom danych, standardom i rozwijaniu oprogramowania.

Istnieje więc pilna potrzeba organizowania specjalistycznych szkoleń dla współtwórców i użytkowników systemów informacji przestrzennej w jednostkach samorządu terytorialnego. Gminy, powiaty i województwa są bowiem tymi jednostkami, w których są już tworzone i będą w przyszłości tworzone systemy informacji przestrzennej w największych ilościach i o najszerszym zakresie.

2.23. Analizy przestrzenne

Jedną :: funkcji systemu informacji przestrzennej, najważniejszą dla__decydentów.

podejmujących^decyzje z zakresu zagospo-darowańla ^przestrzennego^ analizyj^rze-_stjzenne_> Jeśli powstaje „coś" co z powodu nieodpowiedniej postaci danych lub nieodpowiedniego oprogramowania nie jest w stanie wykonywać analiz przestrzennych i wytwarzać informacji użytecznych dla zarządzania terenem, to tego „czegoś" nie powinno się nazywać Systemem Informacji Przestrzennej.

A. Frank (lSj definiuje analizy przestrzenne jako różne formy operacji na danych przestrzennych w celu uzyskania dodatkowych informacji.

_AnaJizy przestrzenne obejmują zbiór metod i narzędzi, które mogą pomóc decydentom w zarządzaniu terenem (R. Laurini).

Zaczynają się one od prostych analiz danych, a kończą na metodach wywodzących się z symulacji i optymalizacji wielokryterialnej. Analizy przestrzenne są najbardziej interesującą częścią SIPu, ale na razie niestety mało docenioną i słabo rozwiniętą. W dotychczasowych projektach na ogół bazy danych i narzędzia kartograficzne są dobrze zaprojektowane i wykonane, natomiast moduły analiz przestrzennych są dość ubogie i słabo zintegrowane z całością.

Niektórzy autoizy rozdzielają analizy przestrzenne od modelowania. Autorzy bardziej /wiązani z zagospodarowaniem przestrzennym i wykonywaniem studiów dla planów zagospodarowania przestrzennego poświęcają więcej uwagi analizom przydatności terenu kończącym się jego waloryzacją i ten wątek uważają za najważniejszy dla analiz przestrzennych. Traktują oddzielnie modelowanie jako wynik zastosowania modelu logicznego lub matematycznego, w którym zmieniając parametr)' można porównywać różne warianty decyzji podejmowanych przy różnych założeniach. Występuje tu klasyczny przypadek uzyskania odpowiedzi po postawieniu pytania: co się wydarzy, jeśli?... Na takie właśnie podpowiedzi oczekują decydenci i takie funkcje SIPu są dla nich najważniejsze.

2.2.4.    Specyfika SIPu

SIP jest więc systemem informacyjnym, . w którym na _ podstawie zgromadzonych, i przetworzonych, danych mogą być wytwo^ rzone informacje potrzebne jila użytkow^. nika. Mieści się on w szerszej klasie systemów informacyjnych, ale ma swoją specyfikę.

Ta specyfika to:

1.    duża ilość danych przestrzennych wymagających szybkiego dostępu,

2.    struktura danych przestrzennych, która jest bardziej złożona niż struktura danych nie-przestrzennych.

Wymieniona specyfika sprawia, że:

1.    Nadal jest mało modeli danych mogących przedstawić w pełni złożone zależności świata zewnętrznego.

2.    Systemy zarządzania bazami danych tworzone dla danych o charakterze nieprze-strzennym nie spełniają wszystkich wymogów organizacji i zarządzania danymi przestrzennymi.

3.    Istnieją trudności w gromadzeniu danych w czasie rzeczywistym.

2.2.5.    Współpraca z innymi Systemami

Ponieważ System Informacji Przestrzennej jest systemem informacyjnym, należy jego koncepqę i funkcjonowanie rozpatrywać w nawiązaniu do innych systemów informacyjnych, takich jak systemy wspomagające podejmowanie decyzji (Decision Support Systems).

Jest to rodzina systemów zawierająca sekwencję: pozyskiwanie na bieżąco danych i informacji z zakresu działania instytucji, ich analizowanie i porównywanie ze znanymi rozwiązaniami, wykorzystanie wiedzy eksperckiej dla postawienia diagnozy, diagnoza, podpowiedz decyzji.

W decyzjach dotyczących zjawisk i obiektów usytuowanych w przestrzeni geograficznej systemy wspomagające podejmowanie decyzji powinny korzystać z możliwości, jakie dają systemy informacji przestrzennej. Powinien być więc zapewniony przepływ danych między tymi systemami. Projektując każdy z tych systemów, lub oba równocześnie, należy przyjąć takie modele danych, standardy i oprogramowanie, aby bez dodatkowych operacji zamiany formatów oba systemy mogły współpracować. System informacji przestrzennej powinien być stworzony wcześniej niż system wspomagający podejmowanie decyzji, ponieważ wyniki analiz przestrzennych i wyniki modelowania możliwe do wygenerowania w ramach SIP mogą stanowić dobrze udokumentowany punkt wyjścia dla analiz, które podpowiedzą, jakie decyzje będą optymalne.

22.6. Jaki powinien być SIP dla

województwa mazowieckiego?

Wracając do odpowiedzi na pytanie, „jak pojemna powinna być definicja SIP przyjęta dla niniejszego projektu?", trzeba wyjść od stwierdzenia, że jest wiele definicji zawężających tę pojemność. Zawężających do mapy numerycznej (system = mapa, mapa = system), do bazy danych, albo do oprogramowania. W tym ostatnim przypadku GIS jest rozumiany najczęściej jako oprogramowanie, a szersza całość obejmująca wszystkie składniki - jako zastosowania GIS. H. Pornon obok pojęcia GIS, też utożsamianego z oprogramowaniem, używa drugiego pojęcia SIRS (Systóme d'Information a Reference Spatiale = System Informacyjny z Odniesieniem Przestrzennym) na określenie tego, co w Kanadzie i USA jest nazywane GISem.

Opozycyjna do powyższych jest opinia J. Dangermond'a, że GIS jest to coś więcej niż technologia, ponieważ obecnie większość

23