skanuj0036 2

dom jest najlepszym miejscem dla rozwoju dziecka. Twierdzenie takie może być rozumiane bądź jako wartościująca preferencja, bądź jako hipoteza, bądź jako rezultat badań naukowych. Często niestety bywa tak, iż gdy z takiego czy innego powodu wzrasta ilość różnorodnej wiedzy, wówczas pojawiają j się również tendencje, aby jej gros mechanicznie uznać jako potwierdzoną wiedzę naukową. Oczywiście to w jakim zakresie tak się właśnie stanie, w dużym stopniu zależy od osobowości osób, do których ona dociera, ich: wiedzy ogólnej, potrzeb, wartości, aspiracji, typu mentalności itp. Jeśli zatem do pracownika socjalnego dociera informacja typu, iż najlepiej jest uporać się z problemem bezrobocia przydzielając takim osobom odpowiedni zasiłek, to ostateczny sposób rozstrzygnięcia tego problemu w odniesieniu do konkretnego przypadku, w dużym stopniu zależy od jakości różnorodnej wiedzy oraz systemu wartości, które posiada pracownik. Niekiedy np. same ogólnikowe hipotezy, z którymi styka się pracownik, mogą być uważane za wiedzę sprawdzoną, wtedy gdy są to po prostu indywidualne intencje, preferencje czy życzenia. Szczególnie niebezpieczne wydają się tutaj być uogólnienia dotyczące tzw. koleżeńskich „diagnoz” odnoszące się do źródeł różnorodnych zachowań patologicznych podopiecznych [Compton, Galaway 1984, s. 26-27]. Tego rodzaju życzeniowe rady posiadają jawny lub ukryty charakter wartościujący, subiektywnie sugerując czy określone zjawisko jest dobre czy złe; wtedy gdy właściwa ocena zjawiska w oparciu o wiedzę odpowiada na pytanie czy zjawisko jest prawdziwe, czy fałszywe.

Wydaje się, te powyższe rozróżnienie powinno być przydatne właśnie dla pracy socjalnej, zwłaszcza jej aspektów prakseologicznych. Jeśli bowiem -jako pracownicy socjalni - uwierzymy, że dana sytuacja jest prawdziwa, to I nic będziemy dążyć do jej zmiany. Jeden więc z najistotniejszych konfliktów w pracy socjalnej dotyczy wykrycia oraz zdefiniowania sprzeczności pomiędzy wiedzą a wartościami. Stereotypy wśród pracowników socjalnych preferujących określone wartości są tak zakorzenione, iż w wielu wypadkach pomimo posiadanej wiedzy, posługują się oni w swojej praktyce właśnie wartościami. Przykładem może być tutaj sytuacja wskazująca na znaną prawidłowość, iż pomimo te w badaniach stwierdzono, że negatywny klimat rodzinny jest głównym źródłem agresywnych zachowań u dziecka; to wiedza ta nie odwiodła pracownika socjalnego od przekonania (wiary), że dzieci na- I leży wychowywać w mocnej i autorytarnej dyscyplinie. Innym, może nieco skrajnym konfliktem, o którym mowa, może być sytuacja, iż z jednej strony I pracownik socjalny wie, że biednym dzieciom potrzebna jest interwencyjna pomoc i opieka materialna; z drugiej jest on przekonany, iż musi w nieskończoność pomnażać swoje bogactwo. W przykładach tych istnieje zatem wy-rąźny konflikt pomiędzy wiarą, przekonaniami, wartościami a wiedzą.

W.pracy socjalnej może również zaistnieć modelowa sytuacja, iż przekonania w miarę przystają do wiedzy, choć zdarza się to na ogół rzadziej. Pracownik musi sobie zatem uzmysłowić fakt, iż w oparciu o nie zweryfikowaną wiedzę, tj. przekonania i wartości, nie może planować zmian, nie może efektywnie pomagać, opierając się o jakieś wartości „lepsze” - lecz powinien poszukiwać wiedzy zweryfikowanej, jako głównego czynnika optymalizacji i rozwoju. Innym przykładem sprzeczności pomiędzy wiedzą a wartościami może być sytuacja, w której pracownicy socjalni silnie identyfikują się z własnym sposobem życia, który stanowi kryterium oceny zachowań innych ludzi. Jeśli np. w pracy z dziećmi pracownik socjalny przenosi własny, dorosły sposób życia na ocenę zachowań i potrzeb dziecka - to konsekwencje takiej konfrontacji mogą być wielorako niepożądane. Kolejny przykład odnieść można do podopiecznych systematycznie powiększających obszar swojej aktywności oraz samodzielności. Dobrze byłoby w pewnym momencie wyraźnie rozróżnić, co w istocie jest źródłem zmieniającej się aktywności: jeśli wiedza, to jaka?, ewentualnie jakie wartości?, a może ich kombinacje? [ibid., s. 34].

Wiadomo, iż w praktyce pracy socjalnej pracownicy socjalni rzadko posługują się wiedzą w pełni zweryfikowaną. W wielu sytuacjach bywa tak, iż na co dzień posługują się oni określonymi fragmentami wiedzy prawdziwej lub wiedzy powszechnie zaakceptowanej i stosowanej, która wprawdzie potwierdzona w pełni jeszcze nie jest, ale wiele wskazuje na to, iż zostanie ona pozytywnie zweryfikowana. Wiedzę tę można by zatem określić mianem hipotetycznej [Kadushin 1977]. Pracownik socjalny mający świadomość operowania taką wiedzą jest na ogół otwarty na próby, testy, badania, które mają jemu odpowiedzieć na pytanie czy jest ta wiedza prawdziwa, czy fałszywa. Natomiast pracownicy posługujący się przekonaniami są na ogół bardziej dogmatyczni, z jednej strony sądząc, że najlepiej wiedzą co trzeba robić, z drugiej twierdząc, iż wiedza hipotetyczna nie jest wystarczająca dla rozwiązania podjętego przez nich problemu. Jeśli np. pracownik socjalny nie wie jaką koncepcję zastosować do wyjaśnienia źródeł konfliktu pomiędzy małżonkami, który patologizuje funkcjonowanie rodziny, to może ostrożnie próbować zastosować tutaj określone teorie wyjaśniające konflikt, np. psychoanalityczną, behawiorystycznączy społeczno-środo-wiskową lub może próbować przyjąć opracowaną przez siebie hipotezę dotycząca rozbieżności systemu wartości, potrzeb czy interesów itd., aż do momentu, gdy zastosowane wyjaśnienie zostanie pozytywnie zweryfikowane poprzez fakt określonego rozwiązania konfliktu i przywrócenia rodzinie jej funkcjonalnej wydolności.

75