str38

33® tom pśrfwsfy Podstawy naułc o wychowanki

przez innych. Celem jest stworzenie miejsca dla bycia uznanym, akceptacji i doceniania indywidualności, w którym jednostka jest słuchana i zdolna do słuchania innych.

Bycie uznanym może oznaczać wiele różnych rzeczy: bycie kochanym, bycie szanowanym, bycie podziwianym, przyjmowanie odpowiedzialności, wypełnianie ważnego zadania, posiadanie znaczenia. Uznanie z pewnością nie równa się od razu pochwale. Wręcz przeciwnie. Jeśli ktoś mówi: „Muszę cię pochwalić”, to wyraża często coś innego: To, czego osoba niepo-siadająca władzy zazdrości. Prawdziwe uznanie nie potrzebuje hierarchii.

Przedmiotem pomocy w kształtowaniu tożsamości są zakłócenia wewnętrzne i zewnętrzne, które skrycie demonstrują się jako izolacje i otwarcie jako odbiegające od normy zachowanie, agresje i ignorowanie ogólnych reguł. Przyczyną problemu jest zawsze tożsamość nieuporządkowana wobec siebie i świata, znajdująca się w kryzysie. Przeżywa się ją w sytuacji wykluczenia, braku uznania i poczucia własnej wartości. Jej emocjonalnymi składnikami mogą być uczucie lęku, przybicia, niepewności i samotności, ale także złość i gniew. Konstruktami są tu - między innymi — nerwica, fobia, depresja, apatia i agresja oraz inne patologie.

Model myślenia będący podstawą praktyki pomocy w kształtowaniu tożsamości, według którego podejmowane są działania, inaczej niż w wypadku pedagogiki asymilacji kulturowej, nie opiera się na antycypacji celów nauki ani wiedzy o tym, co jest dobre dla człowieka. Próbuje uzyskać rozpoznania o chwilowym obrazie objawiania się tożsamości i wychodzi w miarę możliwości bezstronnie od istniejących fenome-

KONTEKSTY

nów zachowania. Następnie kieruje się kryjącym się za nimi teoretycznym modelem osobowości. Zainteresowanie, na którym opiera się ten model, jest z kolei powiązane z kategoriami pomocy, stwarza więc w miarę optymalne możliwości terapeutyczne i profilaktyczne rozwiązania, które odpowiadają autonomicznemu człowiekowi.

Sprowadzając nasze stwierdzenia do wspólnego mianownika, można by powiedzieć: model myślenia, za którym podąża działanie pedagogiki tożsamości, wychodzi od „tu i teraz” konkretnego zachowania oraz od sytuacji i świata, który ma wpływ na to zachowanie. Próbuje analizować i diagnozować zachowanie, empirycznie, fenomenologicznie, hermeneutycznie lub dialektycznie bądź też za pomocą mieszanej formy tych metod. Tworzy metodyczno-pragma-tyczne rozwiązania wspierające osobowość, które mają prowadzić do rozwoju, doświadczenia, poznania, regulowania i zmieniania siebie.

15.3.3.7. Terapeutyczne koncepcje wychowania

W wypadkach, w których zaburzenia tożsamości są spowodowane wpływami z zewnątrz, pedagogika reprezentuje pogląd, że tożsamość można ponownie ustabilizować poprzez dokonywanie w niej zmian z zewnątrz, interakcje i identyfikację z czymś pozytywnym.

Koncepcje wychowawcze opierają się na czysto terapeutycznej podstawie, gdy ich celem jest uśmierzanie i leczenie lub na profilaktycznej, gdy chcą w sposób etyczny czemuś zapobiegać. W pierwszym wypadku podstawowa jest idea opieki psychologiczno-klinicznej — w pracy społecznej dotyczy to, na przykład, ludzi żyjących

Możemy stwierdzić, że pedagogiczna pomoc w nabywaniu tożsamości jest wychowawczym wywieraniem wpływu poprzez pomocne i skuteczne interakcje terapeutyczne. Nie jest jednak terapią. Ponieważ ma miejsce, na przykład, także w ramach doradztwa. Oznacza to, że pedagogiczna pomoc w tym zakresie ma na celu zmniejszenie utraty indywidualnej i społecznej tożsamośa. W obu wypadkach chodzi o pomoc, a więc o próbę zmniejszenia deficytu tożsamośd, który manifestuje się jako brak uznania w samoocenie osoby, na przykład w zaufaniu do siebie samego i w problematycznym dla danej osoby przyporządkowaniu ról z zewnątrz.