47051 Śliwerski1

146 tom Pierwszy Podstawy nauk o wychowaniu

jest równie mało efektywne, co wnioskowanie na podstawie faktu istnienia określonych zakresów kompetencji szczególnych zawodów, iż roszczenia pojedynczych praktyk i całościowej praktyki ludzkiej zyskały uznanie społeczne.

Od owej antynomii polegającej na tym, że nie możemy po prostu zaaprobować tendencji ukierunkowanych na profesjonalizację ani postawić na deprofesjonalizację pracy, pedagogiki, etyki, polityki, sztuki i religii, uda nam się uwolnić jedynie wtedy, gdy pokonamy argumenty owych pozornych alternatyw. Istnieją zawody i profesje, których specjalne zadanie polega na tym, by dzięki profesjonalizacji tak kształtować uzawodowie-nie praktyki, żeby zachować i dalej rozwijać jej nieuzawodowione horyzonty. Takim zawodom należy zapewnić odpowiednie kształcenie, które nie ma na celu przemiany praktyki w działalność zawodową, lecz próbuje jednocześnie profesjona-lizować i deprofesjonalizować zróżnicowane formy ludzkiej praktyki. Wiąże się z tym również dbałość o to, by praktyki były urzeczywistniane nie tylko w swej sprofesjonalizowanej formie, lecz dodatkowo również w toku codziennego współżycia członków społeczeństwa⁵⁶.

Jeśli w opisywany sposób rozróżniamy między horyzontami praktyki urzeczywistnianej w życiu zawodowym i codziennym, to uzyskujemy takie rozumienie zawodu, które jest ukierunkowane jednocześnie na profesjonalizację i deprofesjonalizację. Nie aprobuje się w nim - pojawiającego się automatycznie wraz z profesjonalizacją praktyk -zwalniania członków społeczeństwa od codziennego urzeczywistniania danej praktyki, które przybiera postać ograniczenia praktyki do działalności zawodowej, lecz próbuje się urzeczywistniać praktykę wykonywaną zawodowo - abstrahując od przypisywanej jej społecznie funkcji wiążącej się z owym zwalnianiem - przy równoczesnym uwzględnieniu roszczenia niespełnionej w niej praktyki i tworzyć pomosty między perspektywami profesjonalnymi i codziennymi⁵⁷.

KONTEKSTY

Na przykładzie zawodów medycznych można lepiej przedstawić intencję powyższych rozważań. Praktyka medyczna nie kończy się na medycznej działalności zawodowej, lecz obejmuje również problem zdrowego stylu życia, którym w pewnych okolicznościach zajmuje się wprawdzie profesja, lecz zasadniczo nie może być on przekształcony w uzawodowioną praktykę medyczną. Zadaniem sprofesjonalizowanej medycyny nie może być więc przekształcanie wszystkich nieprofesjonalnych form działania medycznego w działalność profesjonalną, którą fachowy personel medyczny wykonuje na rzecz swych pacjentów. Profesjonalna praktyka medyczna musi raczej tak doradzać swym pacjentom, by owe formy zdrowego trybu życia mogły być praktykowane również poza układem, nad którym sprawowana jest opieka profesjonalno-medyczna. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku chorób nieuleczalnych, których przebieg można jedynie łagodzić. Również w tym wypadku praktyka medyczna zamiast spełnić się w profesjonalnej relacji między lekarzami a nielekarzami ma nie tylko opiekować się pacjentami i leczyć ich, lecz równocześnie wspierać ich w procesie wykształcania indywidualnego codziennego podejścia do własnej choroby także poza obrębem uzawodowionej medycyny.

⁵⁶    Owe rozważania byty czasami rozumiane tak, jakbym reprezentował w nich pogląd, że praktyka pedagogiczna, gdy jest wykonywana zawodowo, z konieczności nabiera cech parapedagogicznych; por. W. Hornstein, Ch. Liiders, Professionalisierungstheorie und padagogische Theorie. Verberuflichung erzieherischer Aufgaben und padagogische Professionalitdt, „Zeitschrift fur Padagogik” 1989. nr 35, s. 749-769. Nakreślone przeze mnie rozróżnienie na praktykę i działalność zawodową oznacza jednak coś zgoła innego. Chciałem w ten sposób wskazać na różne ograniczenia dotyczące profesjonalizacji praktyk, względnie ich deprofesjonalizacji. Strategiom postępującej profesjonalizacji lub deprofesjonalizacji praktyk przeciwstawiłem alternatywną koncepcję zawodu, której nieobca jest zarówno kwestia nieodzownego profesjonalnego urzeczywistniania praktyk, jak i problem ich równie niezbędnego urzeczywistniania w codziennym życiu i która zobowiązuje profesje do takiej opieki nad ich klientami, by globalny horyzont danej praktyki nie byl redukowany jedynie do perspektywy profesjonalnej działalności zawodowej. Por. także moją krytykę programów dowolnego rozszerzania praktyki pedagogicznej do formy rzekomego profesjonalnego towarzyszenia człowiekowi w toku jego całego życia w: D. Benner, Der Begriff modemer Kindheit bei Rousseau, im Philanthropismus und in der deutschen Klassik, „Zeitschrift fiir Padagogik” 1999, nr 45, s. 1-18.

⁵⁷    Epizod pedagogiczny, który należy w formie profesjonalnej instytucjonalizować w praktykach niepedagogicznych, opiera się właśnie na zabezpieczaniu owych pomostów.