Str14 (39)

CECHY MAKKOSKOrOWE KOPALNYCH WĘGLI STRUKTURY I TEKSTURY

TORF

Torfem nazywamy ulwór filogcniezny niczdiagcnczowany (luźny), głównie czwartorzędowy, zbudowany z częściowo rozłożonych szczątków roślinności błotnej w warunkach silnego zawodnienia i ograniczonego dostani tlenu. Cechą cluraklayslyczną torfu jest zawartość w nim pierwiastka C poniżej 00 % wag.

Od|>owicdnikicm torfu wśród sapropclilów jest gylia (ttrj szlam s:w gnilny). Jest to niczdiagcnczowany osad denny jezior, zbudowany ze zbiluminizowanych (gnijących) szczątków glonów, pierwotniaków i bakterii (roślin i zwierząt niskouorgariizowanych).

! Torf jest łatwo rozpoznawalny na podstawie takich cech, jak: barwa w odcieniach jasnych (rzadko ciemnych), struktura rozluźniona i porowata, tekstura włóknista lub grubodclrytyc/ju i znacznej lekkość, a w warunkach terenowych znaczna wilgotność (około 95 %)_

Tekstura lot fu • cecha dotycząca rozmiarów rozpoznawalnych szczątków roślinnych.

Wyróżnia się teksturę:

•    drzewiastą - obecność fragmentów drewna i jego detrytusu,

•    włóknistą (spilśnioną) • obecność włókien traw i mchów o długości większej od I cm.

•    detrytyczną - obecność szczątków o długości do 0.01 cm (0.1 mm).-

•    miażdżystą - szczątki detrytusu nicwyróznialnc gołym okiem.

Struktura torfu to cecha informująca o stopniu wy|Kinicnia przestrzeni skały oraz uwzględniająca stopień uporządkowania ftlcialów (szczątków roślnutych).

Wyróżnia się więc strukturę: luźną zagęszczoną i zbitą oraz bezładną i uporządkowaną.

lłarwa torfu jest jasno brunatna, brunatnożółla (odmiany słabo rozłożone) lub ciemnobrunatna do czarnej (odmiany silnie rozłożone, tj. z dużą ilością amorficznego humusu)

MIĘKKI I TWARDY MATOWY WĘGIEL DRUNATNY

Węgiel brunatny - węgiel kopalny zajmujący w szeregu węglowym pozycję między tor fan a węglem kamiennym. Jest osadem organicznym zdiagcnczowanym o zawartości pierwiastka C od 60 do 76 % wag. W myśl obowiązującej w Polsce klasyfikacji, dzieli się go na niżej uwęglony węgiel brunatny miękki (C od 60 do 71 % wag) i wyżej uwęglony węgiel twardy (matowy - C około 71-73 % wag. i błyszczący - C do 76 % wag).

! Węgiel brunatny miękki (lignitc) rozróżniamy przeważnie na podstawie brunatnej barwy, dość słabej zwięzłości, a w przypadku występowania ksylitów • na ich podobieństwie do współczesnego drewna. Trudności mogą s[>rawić odmiany zżclifikowanc (w skrajnym przypadku - węgiel żclilowy) o hrurutno-czamcj luli czarnej barwie połysku smołowym i |>r/clamic nierównym inuszlowyni_

! Węgiel brunatny twardy odmiany matowej makroskopowo przypomina odmiany silnie zzclifikowane węgla miękkiego. Węgiel lai ma przeważnie barwę czarną z nielicznymi fragmentami ksylitów o barwie brunatnej, jest zbity (dość znacznie zdiagcnczowany, co objawia się często sprasowaniem ksylitów). wykazuje połysk matowy, a na świeżych przelaniach - smołowy._

Litotyp	Skład litologiczny	Barwa	Barwa rysy	Twardość	Tekstura	Struktura |
węgiel ksylitowy	ksybt >90 %, dcl ryt < 10 %	od jasnobrunalncj do hninatnoc/arncj	brunatna	2-4	drzewiasta (fiiogcniczjia)	rozsypliwa zbita. rozszczepialna
węgiel detrylowy	ksylit < 10%. dcuyt > 90 %	brunatna, brunatno-czama	brunatna	1-3	detrytowa (grubo, drobno)	rozsypliwa, zbita bezładna, kierunkowa (np. plaska)
węgiel żclilowy	autigcniczny żel humusowy	czarna z połyskiem smołowym	brunatna	3-4	szklista	zbita przełam muszlowy
węgiel fuzynowy	zwęgliny materiału roślinnego	czarna, popiclato-czama	czarna	1-7*	włóknista	rozsypliwa, zbiła* porowata
Węgiel ksylodctrylowy	ksylit 10-50% detryt > 50 %	zmienna, brunatna. bninatnoczaroa	bnmatna	jw	zmienna (detrytowa)	zbita. bezładna. kicninkowa
Węgiel rlclroksylitowY	ksylit >50 % detryt 10-50%	jw	jw	jw	(ilogcr.iczna	jw

* w odmianach znunc/alizowanycii

TWARDY BŁYSZCZĄCY WĘGIEL BRUNATNY I WĘGIEL KAMIENNY

Węgiel kamienny • kauMobiolil Mały szeregu humusowego o wysokim Mopmu uwęglcnia (zawartość pierwiastka C od 76 do 06 % wag). Zmienność cech głównie chemicznych jest przyczyną podzielenia tego odcinka szeregu węglowego według kryteriów technologicznych na: węgiel płomienny (typ 31 i 32). gazowy (typ 33 i 34), koksowy (łyp 35-37) i chudy (typ 38). Podział ten znormalizowano normą krajową PN- 82/G-97002.

! Węgiel kamienny wyróżnia się spośród innych kaustobiolitów czarną barwą, czarnym zabarwieniem rysy, połyskiem zmiennym od matowego do blysz-cząccgo, silnym stopniem zdiagcnczowania, którego odzwierciedleniem jest znaczna kruchość, a przede wszystkim kierunkową, płaską teksturą (laminacja)._

Cechy litotypów twardego błyszczącego węgla brunatnego i węgla kamiennego są naMępującc:

Lilotyp	Skład	Barwa	Barwa rysy	Połysk	Przelani
witryn	węgiel błyszczący > 90 %	czarna	czarna	błyszczący, lśniący	podzielność kostkowa, z przełamem muszlowytn
duryn	węgieł matowy > 90 %	czarna	czarna	matowy	nieregularny
klaryn	węgiel błyszczący i matowy w zmiennych	czarna	czarna	pólblyszczący	zmienny