stronaB 43

42

Wątpliwości budzi jednak ścisłe określenie granic wiekowych w niektórych stadiach rozwoju zawodowego. W polskim systemie edukacyjnym tak precyzyjne określenie Jak np. w etapie trzecim obejmującym okres od 16 do 25 roku życia jest nieuzasadnione, ze względu na fakt, że okres uczenia się zawodu jest różny w przypadku różnych grup młodzieży. Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych mogą rozpocząć pracę zawodową w wieku od 17 do 18 roku życia, absolwenci średnich i policealnych szkół zawodowych od 19 do 22 roku życia, a jeszcze później absolwenci szkół wyższych.

Należy jednak podkreślić, że częściej w literaturze można się spotkać z

t)Q

wyprowadzeniem okresów i etapów orientacji zawodowej z podziału D. Supera." Teoria K. Czarneckiego jest koncepcją dość nową, powstałą w latach osiemdziesiątych i stąd można mówić dopiero o jej stopniowym wprowadzaniu do teorii i praktyki orientacji i poradnictwa zawodowego.

Nieco odmienny, chociaż zbliżony do koncepcji K. Czarneckiego podział linii rozwoju zawodowego człowieka zaproponowany został na gruncie pedagogiki pracy przez Z. Wiatrowskiego. Mówiąc o linii rozwoju zawodowego człowieka wyróżnia on trzy wielkie okresy, a zarazem etapy tego rozwoju:

—    okres kształcenia przedzawodowego,

—    okres kształcenia zawodowego,

21

—    okres aktywności zawodowej.

W obrębie okresu aktywności zawodowej wyróżniona została linia rozwoju zawodowego pracownika, którą charakteryzują:

—    przygotowanie zawodow^re,

—    adaptacja społeczno-zawodowa,

—    identyfikacja i stabilizacja zawodowa,

—    sukces zawodowy,

* 22

—    mistrzostwo w zawodzie.

Podział ten jest szczególnie użyteczny dla'-rozważań pedagogiki pracy odnoszących się do okresu aktywności zawodowej człowieka, a zwłaszcza do działalności związanej z doradztwem zawodowym w tym okresie życia człowieka.

Podkreślić należy, że istnieją także próby formułowania teorii rozwoju zawodowego w odniesieniu do poszczególnych zawodów. Na przykład J. Jakóbowski przedstawił interesujący zarys teorii rozwoju zawodowego nauczyciela.¹’*

3. Uwarunkowania rozwoju zawodowego

W ramach swojej teorii rozwoju zawodowego D. Super podjął również zagadnienie czynników na ten rozwój wpływających. Trzem spośród nich przypisuje on największe znaczenie. Są to:

—    czynnik roli, wiążący się z ujmowaniem samego siebie, pojęciem ,ja” i z przyjęciem określonej roli zawodowej; pojęcie ,ja” jest jedną z głównych determinant w wyborze roli zawodowej, kształtuje się ono we wzajemnym oddziaływaniu procesu rośnięcia i rozwoju społecznego jednostki oraz w jej wzajemnej interakcji z otoczeniem, zwłaszcza społecznym;

-czynniki osobiste, takie jak: specjalne uzdolnienia, zainteresowania, wartości i postawy; wreszcie cała ujęta syntetycznie osobowość człowieka; jednym z podstawowych pojęć teorii rozwoju zawodowego jest, według D. Supera, multipotencjalność jednostki (zagadnienie to było poruszone przy prezentowaniu koncepcji rozwoju zawodowego);

-    czynniki sytuacyjne, do których zaliczyć można położenie społeczno-ekonomiczne rodziców, przekonania religijne, atmosferę domową, postawę rodziców wobec dziecka i wobec jego nauki, ogólną sytuację ekonomiczną kraju oraz sytuację międzynarodową.

Omawiając uwarunkowania rozwoju zawodowego K. Czarnecki stwierdza, że przedstawione przez D. Supera czynniki są zbyt „wymieszane”, że obok siebie postawiono czynniki różniące się zakresem i treścią (np. obok siebie postawiono przekonania religijne, atmosferę domową i jednocześnie sytuację ekonomiczną).^^{2 1 3 4 5 6} Proponuje zatem klasyfikację uwarunkowań rozwoju zawodowego, wyróżniając osiem czynników, a w obrębie każdego z nich konkretne wyznaczniki.

Podstawowymi uwarunkowaniami rozwoju zawodowego, według tego autora

1

   uwarunkowania polityczne:

2

   uwarunkowania historyczne:

wydarzenia historyczne nie mogą pozostać bez wpływu na ukierunkowany rozwój społeczeństw i narodów, a również konkretnych jednostek; mają one wpływ na losy jednostek, a również na ich rozwój zawodowy;

3

na podkreślenie zasługują tutaj trzy wyznaczniki, warunkujące rozwój zawodowy społeczeństwa i jego obywateli:

4

-    ustrój polityczny państwa,

5

-    ideologia,

6

-    gwarancje prawne dla obywateli;