bożena wojtasik doradca zawodu stronaB 43

42

42

!'

•jj

1 • j

I

5.

iii' :

ra ^{1 2 3 4 5 6 7}, a także II. Kiesa, M. C. Titmy, W. Rachalskiej, S. Szajka, T. Nowackiego ^!s. Dla tych autorów wybór zawodu jest ciągiem decyzji w życiu człowieka. Opowiadają się zatem za orientacją wychowawczą w poradnictwie zawodowym.

E. Ginzberg, nawiązując do teorii Ch. BUhler, stworzył własną teorię rozwoju zawodowego, wyróżniając trzy okresy w procesie wyboru zawodu:

1.    Okres fantazji (10-11 lat),

2.    Okres próbny (12-16 lat), a w nim pcdokresy zainteresowań, zdolności, wartości, przejściowy,

3.    Okres realistyczny (17-18 lat), a w nim podokresy: eksploracji, krystalizacji, specyfikacji.

Uważa on, że tendencje wyboru zawodu pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, a z czasem rozwijają się i dojrzewają. Modelom człowieka jest jednostka kierująca się swoimi potrzebami, dążeniami, ulegająca społecznym naciskom, choć także racjonalnie podchodząca do wyboru zawodu, poszukująca kompromisu między pragnieniami a możliwościami.

Punkt widzenia E. Ginzberga podziela częściowo tworząc własną teorię D. F.. Super¹⁹. Traktując wybór zawodu jako proces rozwojowy wydzielił pięć stadiów życia zawodowego. Są to:

1.    Stadium rośnięcia (od urodzenia do 14 r.ż.) z podokresami:

—    fantazji (4-10 r.ż.),

—    zainteresowań (11-12 r.ż.),

—    zdolności (13-14 r.ż.).

2.    Stadium eksploracji (15-24 r.ż.), a w nim podokresy:

—    próbowania (15-17 r.ż.),

—    przejściowy (18-21 r.ż.),

—    próby (22-24 r.ż.).

3.    Stadium stabilizacji (25-44 r.ż.) i podokresy:

—    doświadczenia (25-30 r.ż.),

—    stabilizacji (31-44 r.ż.).

4.    Stadium zachowania status quo (45-64 r.ż.).

5.    Stadium schyłkowe (65 r.ż. i więcej) z podokresami:

—    osłabienie (65-70 r.ż..),

—    wycofanie się (71 r.ż. i więcej).

D. Super twierdzi, że rozwój zawodowy przebiega w czasie, jest ciągły i na ogół nieodwracalny.

Bardzo ważną kwestią, na którą zwraca uwagę D. Super, jest wskazanie, że wpływ na karierę zawodową człowieka mają nie tylko czynniki indywidualne, ale również społeczne. Przedstawiając próbny model rozwoju kariery wskazuje na wiele elementów, które mogą kształtować decyzję zawodową. Posługując się w swoim modelu analogią do walcowni, określa „siły podnoszące i naciskające poszczególnych walców”. Walce na górze są elementami czynników społecznych, natomiast dolne przedstawiają elementy ludzkiego charakteru ²⁰.

Rys. 4. Czynniki składające się na wyznaczniki kariery zawodowej (źrćkifo: D. S u p c r. Kariera zawodowa)

D. Super zajął się szczegółowo czynnikami indywidualnymi przedstawiając model decydenta. W badaniach dotyczących osobowości D. Super ze swoimi współpracownikami jako pierwsi rozważali potrzeby wartości i zainteresowania w jednym modelu. Uważam, że przestudiowanie tego modelu (rys. 5) może dać odpowiedź na pytanie, dlaczego ludzie wybierają określone zawody.

Ponieważ model ren uwzględnia wiele warstw, autor obrazowo porównał go do cebuli ²¹. Jego zdaniem, warstwę wewnętrzna stanowią potrzeby, które są najbardziej związane z fizjologią. Następna warstwa to wartości, ^{8 9}

1

i. Budkiewicz. Psychologiczna problematyka rozwoju zawodowego i stadiów

2

żyda zawodowego, (w:) Socjologia zawodów, red. A. Saiapata, KiW, Warszawa 1965, s. 249-

3

255.

4

^,s Także inni polscy autorzy prezentują takie podejście do wyboru zawodu, lip. A. Bu

5

kowska-Jóźwicka. K. Lclińska. K. Zielińska, S. Baścik, \1. Czcrwińska-Jasicwiczczy A. Koch-

6

Icwska; ich stanowiska zostaną omówione w dalszej części pracy.

7

Cyt. za J B u d k i c w i o z. op. cit., s. 254-255.

8

²⁰ D. Super, Kariera zawodowa, wykład XI 1987. Instytuty Psychologii i Pedagogik: Uniwersytetu Wrocławskiego.

^2ł D. S u p e r. Potrzeby, wartości, zainteresowania, wykład XI 1987. Instytuty Psychologii

9

Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.