strona� 83

82

uczniowi stale, udzielanych przez specjalistów — doradców szkolnych.

*Juk stwierdza Z. Wiatrowski, w po la kim systemie edukacyjnym, w poszczególnych szkołach (podstawowych i średnich) są stosowane w zasadzie wszystkie te systemy.

W. Rachalska praponiye dodatkowo uzupełnienie elementów systemu przygotowania dzieci i młodzieży do wyboru zawodu o środowisko rówieśnicze i przedszkola, które mogą również wywierać zrifcczący wpływ na wybór zawodu.⁴

Podstawowym aktem pravvnym dla instytucji zajmujących się orientacją i poradnictwem zawodowym w Polsce była Uchwala Nr 110 Rady Ministrów z dnia 3 maja 1974 roku w sprawie doskonalenia i rozwoju orientacji i poradnictwa zawodowego (Monitor Polaki Nr 19 z 1974 roku, poz. 112). Określała ona zasady organizowania pomocy dla młodzieży szkolnej, osób młodocianych i pełnoletnich w wyborze zawodu i pracy, wyszczególniając instytucje zobowiązane do udzielania tej pomocy. Odpowiedzialnymi za prowadzenie tej działalności były resorty:

-    pracy i polityki socjalnej,

-edukacji narodowej,

-    zdrowia i opieki społecznej,

-    obrony narodowej,

-    sprawiedliwości,

-    w pewnym zakresie poszczególne resorty gospodarcze.⁵

Skoordynowane i zintegrowane działania systemu orientacji i poradnictwa

zawodowego miały przyczyniać się do realizacji walnych idei państwa opiekuńczego, takich jak: powszechne przygotowanie zawodowe wszystkich obywateli, zapobieganie powstaniu bezrobocia, ale i zapobieganie „nadprodukcji” zbędnych specjalistów, przeciwstawiania się powstawaniu tzW. zawodów deficytowych, czyli najogólniej mówiąc, „właściwe” gospodarowanie zasobami ludzkimi, przez niektórych określane jako statyza^a.¹’

Uważano, że wybór zawodu jest sprawą pojedynczego człowieka, ale powinien istnieć system, który koordynuje i inicjuje pomoc w tym zakresie. Jak stwierdza A. Kargulowa, ludzie zajmujący się orientacją i poradnictwem zawodowym napotykali na coraz większe trudności w swoich działaniach. Ograniczona liczba miejsc w określonych zawodach, częste zmiany kierunków rozwoju gospodarki, wymuszone zmianami na rynku światowymi ograniczenia w zakresie rozwoju irticja ty w jednostkowych, kontrolowanych szerszym planowaniem państwowym-i współpracą gospodarczą z zagranicą, wreszcie niedostatki i błędy w tym pła^waniu były przyczynami załamań gospodarki, zaskakujących zmian w zakresie polityki zatrudnienia, ukrytego bezrobocia, blokowania awansów zawodowych i wzrostu społecznego niezadowolenia.'

System orientacji i poradnictwa zawodowego w Polsce po roku 1989 uległ zasadniczym zmianom. Jak stwierdza W. Rachalaka — nie zawsze są one korzyst-ne.⁸

Orientacja i poradnictwo zawodowe leży obecnie głównie w gestii dwóch resortów:

-    edukacji narodowej - w odniesieniu do dzieci i młodzieży, problemami tymi zajmują się głównie szkoły i poradnie psychologiczno-pedagogiczne lub specjalistyczne poradnie zawodowe, które mogą być powoływane przez władze oświatowe na danym terenie,

—    pracy i polityki socjalnej — w odniesieniu do osób dorosłych, na póziomie centralnym odpowiedzialne przez Ministerstwo Pracy i Polityki socjalnej oraz Urząd Pracy.

Oprócz tych resortów w działania w tym zakresie włączają się inne placówki,

0    ile jest to konieczne. Jak stwierdza A. Kargulowa zmiany społeczno-ekonomiczne, w tym głównie zmiany na rynku pracy, które powodują z kolei zmiany w świadomości osób planujących swój rozwój zawodowy pociągnęły za sobą zmianę w zakresie systemu orientacji i poradnictwa zawodowego, jaką jest^rozwój nowych instytucji, które nie tworząc skoordynowanego systemu, zachowują autonomię, konkurują ze sobą i udzielają pomocy zgłaszającym się osobom. Są to przede wszystkim instytucje prywatne, utworzone w postaci odrębnych biur, kancelarii lub placówki powstałe przy innych Tnstytucjach, ale zajmujące się poradnictwem

1    doradztwem, obok głównej swojej działalności gospodarczej, handlowej, produkcyjnej, edukacyjnej, kulturalnej itp.⁹

Zadań doradcy zawodowego podejmują się też innego rodzaju specjaliści niż dotychczas. O ile do tej pory zajmowali się tą działalnością psychologowie i pedagodzy, o tyle obecnie można spotkać w nowego typu placówkach prawników, ekonomistów, informatyków, osoby po kursach reklamy, biznesy itp. Inną zmianą w obrębie systemu orientacji i poradnictwa zawodowego jest większa jego otwartość i zmienność. Powstają placówki doradcze o nowych zadaniach i formach działania, na wzór poradni działających w innych krajach.¹⁰

Jak wynika z przedstawionych rozważań - istniejący od początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce system orientacji i poradnictwa zuwodowego (chociaż można wyrazić wątpliwość czy był to w pełnym tego słowa znaczeniu system) -uległ w ciągu ostatnich kilku lat zasadniczym zmianom. Można stwierdzić, że zmniejszyła się liczba resortów odpowiedzialnych za tego typu działalność, obserwuje się decentralizację działań i większą otwartość systemu na zmiany. Z drugiej strony należy zdawać sobie sprawę, że wiele instytucji, takich jak np.: rodzina, szkoła, organizacje młodzieżowe, koła zainteresowań itp. nadal ma obowiązek