strony30 31

Bariery zasobowe polegają na braku lub niewystarczającej ilości zasobów, czynników lokalizacji na danym obszarze, np. takich jak: siła robocza, surowce .mineralne, przestrzeń geograficzna, woda, infrastruktura itd. Mogą się one przejawiać nie tylko w postaci ograniczeń ilościowych, ale również jakościowych, tzn. niewłaściwej jakości zasobów, np.: odpowiednia liczba siły roboczej z jednej strony przy niewystarczających kwalifikacjach z drugiej; dostateczne zasoby wodne, ale niespełniające rygorów czystości; odpowiednia wielkość terenów budowlanych, lecz technicznie grunt niespełniający wymogów (mała nośność). Możliwa jest oczywiście sytuacja jednoczesnych ograniczeń ilościowych i jakościowych. Bariery zasobowe mają charakter negatywnych czynników lokalizacji.

Bariery instrumentalne wynikają z polityki przestrzennej państwa i społeczności lokalnych. Można je nazwać regulatorami gospodarki przestrzennej, instrumentami realizacyjnymi kształtowania przestrzennej struktury społeczno-gospodarczej. Instrumenty te mają charakter prawny, administracyjny i ekonomiczny.

Działania prawne polegają na tworzeniu aktów prawnych w postaci: ustaw, rozporządzeń Rady Ministrów, zarządzeń ministrów i wojewodów czy też na poziomie gminy - miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, regulujących sprawy polityki przestrzennej w skali lokalnej, regionalnej i krajowej. Polski system przepisów prawnych, na który składa się kilkaset ustaw i wielokrotnie więcej aktów wykonawczych, zawiera zasady i warunki, które winny być zachowane przy przekształcaniu przestrzeni. Regulacje te odnoszą się zarówno do pożądanego stanu przestrzeni, jak i procedury obowiązującej przy jej przekształcaniu. Niezależne od nich funkcjonują ustawy dotyczą regulacji prawnych z zakresu użytkowania i ochrony przestrzeni (tzw. ustawy ochronne). Należą do nich m.in. ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska (z dnia 31 I 1980 r.), ustawa o lasach (z dnia 28 IX 1991 r.), ustawa o ochronie przyrody (z dnia 16 X 1991 r.), Prawo wodne (z dnia 24 X 1974 r.).

Działania administracyjne dotyczą decyzji administracyjnych wydawania pozwoleń na budowę lub rozbudowę, kontroli i nadzoru nad realizacją inwestycji i pozwolenia na użytkowanie obiektów, ewentualnie rozbiórki obiektów lub wstrzymania działalności. W obszarach zdegradowanych likwidowane są stare zakłady, o niskiej efektywności i znacznej emisji zanieczyszczeń.

Przestrzenną strukturę gospodarczą kształtują również działania ekonomiczne. Wymienione niżej działania stanowią przykład pośrednich bodźców wymuszających na podmiotach gospodarczych odpowiednie zachowania w celu przystosowania technologii i struktury produkcyjnej do wymagań prawnych i rynkowych. Są to:

•    system opłat za korzystanie ze środowiska i kar za nadmierne zanieczyszczanie środowiska,

•    preferencyjne bankowe kredyty prośrodowiskowe (na modernizację zakładów w celu spełnienia wymogów ochrony środowiska),

•    system ulg podatkowych (dla przedsiębiorstw wprowadzających technologie o mniejszym stopniu emisji zanieczyszczeń i odpadów),

•    systemy depozytowe.

Bariery instrumentalne mają charakter pozytywny. Istnienie barier instrumentalnych jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania gospodarki przestrzennej. Brak barier instrumentalnych lub niewłaściwa ich struktura i poziom mogą prowadzić do podejmowania nieracjonalnych decyzji lokalizacyjnych. Skutki takich decyzji mogą mieć niezwykle długotrwały charakter (patrz rozdz. 6.2 i 6.4).

Według kryterium rodzajowego można wyróżnić pięć typów barier lokalizacyjnych:

•    bariery naturalne (przyrodnicze),

•    bariery demograficzne,

•    bariery infrastrukturalne,