symbol068

136

w zestawieniu z typem środowisk wodnych. Bez uwzględnienia tego kryterium frekwencje poszczególnych, zajmowanych przez cmentarzyska brzegów, są bardzo podobne (NW-SE).

Charakteryzowany model percepcji Żywiołu wody jest przykładem subtelnej natury systemu symbolicznego. Wyraźne, jednoznaczne opinie nie znajduję tu punktu oparcia. Przenikające się wzory tracę ostrość, zyskuję zaś bogactwa treści.

Domeny Apollina i Dionizosa pozwalają na wyodrębnienie dwóch, niesprowadzalnych do siebie typów obrazowania. Bogowie ci zachowując autonomię, mogę jednak współistnieć w określonej przestrzeni znaczeń. Są wówczas zabezpieczeniem przed całkowitą entropię kultury, "upustem" dla skrywanych konfliktów wewnętrznych (Durand 1986, 115).

Wyrocznię delficką władali na zmianę obaj bogowie. Apollon patronował od wiosny do jesieni, spędzając zimowe miesiące w Hy-perborei. Podczas jego nieobecności rządził jako pan wyroczni Dionizos (Eliade 1988, 189).

Łączyły ich powinowactwa w dziedzinie "manii" - szaleństwa i żywiołowości. Według Platona mogą być one czterech rodzajów: prorocze, misteryjne, poetypkie i erotyczne. Pierwsze dwa przypisano Apollinowi, kolejne zaś Dionizosowi. Dopiero kiedy są ze sobą scaleni, zyskują dominację nad nimi wszystkimi (Colli 1991, 30-31) .

W odniesieniu do Żywiołu wody stwierdziliśmy, iż Dionizos reprezentuje telluryczne, pradawne jego obrazy zaś Apollo patronuje ideom uranicznym. Pierwszy z nich jest rozdawcą dobra ak-watycznego, drugi natomiast symbolizuje konieczność użycia siły dla jego okiełznania. Dialektyczne połączenie obu tych wzorów oznacza stabilizację sfer akwatycznych, z zachowaniem możliwości ingerencji, gdy stają się one wrogie człowiekowi.

Ustrój dialektyczny otwiera drogę do pytań o pochodzenie i trwałość systemów symboliki wody. Jak zdołaliśmy zauważyć, tereny Niżu Polskiego nie są całkowicie pod tym względem zunifikowane. Od eneolitu po schyłek epoki brązu szczególnie charakter depozytów różnicuje ową przestrzeń na odrębne regiony: północno--zachodni (przewaga broni/narzędzi) oraz południowo-wschodni (przewaga ceramiki/ozdób).

Jednocześnie poszczególne horyzonty czasowe łączyć można z idealnymi, preferencyjnymi typami obrazowania symbolicznego. Dopuszczalna jest również interferencja pozornie nieporównywalnych systemów (Durand 1986, 114-115). Wynika z tego, iż nie ma mowv o

meta-czynniku kształtującym obrazowanie Żywiołu wody.

Wszelka interpretację prowadzić należy w kilku podstawowych płaszczyznach, by'uzyskać szeroki kontekst sytuacyjny dla wyłonionych problemów. Możliwość mylnego zrozumienia symbolu stanowi jeden z elementów sytuacji hermeneutycznej. Nie jest ona bowiem sztuką dekodowania, zmierzającą do ostatecznego odkrycia sensu kultury (Descombes 1988, 326). Kłącza interpretacyjne (De-leuze, Guattari 1988, 221-237), prowadzące w głąb ekologii, życia duchowego lub kontaktów ekonomicznych, przybliżą nas jedynie do zawsze umykającego znaczenia symboliki (Descombes 1988, 320).