Fanti0

dajnym i kontrolnym bez uwzględnienia falowania i z uwzględnieniem falowania), a następnie wybieramy wartość najniekorzystniejszą, tj. największą.

2.1.1.3. Wpływ podłoża na konstrukcję zapory. Zapory ziemne oraz narzutowe mogą być posadowione na prawie wszystkich rodzajach gruntów i skał.

Rodzaj podłoża wpływa, obok znajdujących się do dyspozycji materiałów, w dużym stopniu na konstrukcję zapory. Na podłożu skalnym można posadawiać zapory wszystkich typów, przy czym kształt zapory za leżeć będzie od właściwości materiału użytego do budowy zapory.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku podłoża z gruntów niespoistych (piaszczystych, żwirowych, kamienistych), przy czym należy tu raczej stosować gruntowe elementy uszczelniające. W razie braku odpowiednich gruntów słabo przepuszczalnych trzeba wybrać rozwiązanie z uszczelnię-

•V.

niem niegruntowym (płyty betonowe lub żelbetowe, asfaltobeton), którego konstrukcja zapewniać powinna szczelność przy spodziewanych osiadaniach zapory i podłoża.

Przy nieznacznej wytrzymałości na ścinanie gruntów podłoża (grunty spoisto) zachowanie stateczności zapory wymagać będzie stosowania bardziej łagodnego nachylenia skarp niż to wynika z cech materiału do budowy samej zapory. Szczególnie kłopotliwe są tu grunty podłoża w stanie plastycznym; przyspieszenie procesu konsolidacji takich gruntów przez za-losowanie drenażu podłoża (rys. 2-27g) lub też powolne wznoszenie korpusu zapory w miarę przebiegu procesu konsolidacji pozwolić mogą ną zwiększenie wytrzymałości podłoża i budowę zapory.

Podłoża ze słabych gruntów — namułów, gruntów organicznych, tor-low — uniemożliwiają posadawianie wysokich zapór. Zafeżliie od cech tych gruntów stosuje się różne rozwiązania jak: usuwanie gruntów słabych (przy ich nieznacznej miąższości), przyspieszenie konsolidacji (np. za pomocą drenażu), zatapianie nasypu zapory w słabym podłożu w miarę jej wznoszenia (czasami przy użyciu materiałów wybuchowych).

Wysokie zapory na gruntach słabych należą raczej do wyjątków i brak jest doświadczenia w tej dziedzinie; projektowanie takich zapór musi więc być oparte na specjalnych studiach.

Torfy w podłożu można pozostawić tylko przy niskich zaporach i przy wysokim (ponad 50°/o) stopniu rozłożenia torfu.

Od charakteru podłoża zależeć będzie konieczność jego uszczelnienia. .Inko zasadę przewiduje się, że uszczelnienie podłoża za pomocą przesłon (rys. 2-2c) czy przedłużenie drogi filtracji (rys. 2-2d, e) stosowane są, gdy zapora zaopatrzona jest w odrębne elementy uszczelniające lub też gdy ich nic posiada, lecz wykonana jest z gruntów dużo bardziej szczelnych niż podłoże.

Jeśli zawartość rozpuszczalnych w wodzie części składowych podłoża

przekracza 6°/o, należy drogą szczegółowych badań określić przebieg ich wypłukiwania w czasie oraz ustalić środki zaradcze ograniczające rozmywanie do rozmiarów bezpiecznych dla przyjętej konstrukcji zapory.

Właściwości sufozyjne gruntów podłoża -oraz ich mechaniczna odporność na działanie filtracji wpływają w zasadniczy sposób na rozmieszczenie i konstrukcję filtrów odwrotnych i drenaży.' 2.1.2. Materiały do budowy zapór ziemnych i narzutowych

2.1.2.1. Ogólne wskazówki doboru materiałów. Podstawowym warunkiem budowy zapory ziemnej lub narzutowej jest możliwość wykorzystania miejscowych materiałów, położonych w bliskości miejsca budowy.

Materiały te powinny cechować się właściwościami gwarantującymi możliwość bezpiecznego spiętrzenia wody przez zaporę, a więc w szczególności zachowania jej stateczności oraz dostatecznej szczelności (wymaganej względami gospodarki wodnej i ekonomicznymi).

Charakteryzujące się dużymi wartościami kąta tarcia wewnętrznego, a więc gwarantujące stateczność, grunty niespoiste (piaski, żwiry) oraz narzut kamienny mają dużą przepuszczalność, nie mogą więc zapewnić dostatecznej szczelności zapory. Natomiast grunty spoiste (gliny i iły) o dużej szczelności mają, zwłaszcza w stanie nawodnionym, niską wytrzymałość na ścinanie, a więc mało korzystne właściwości z uwagi na stateczność zapory.

Jako materiał do budowy zapór lub innych elementów stosować można w zasadzie wszystkie rodzaje gruntów, przy czym należy unikać:

—    gruntów zawierających części organiczne w ilości przekraczającoj 3% (wagowo),

—    gruntów zawierających więcej niż 5% części wypłukiwanych (rozpuszczalnych),

—    gruntów kamienistych i kamieni ulegających rozkładowi pod wpływem czynników atmosferycznych (np. z zawartością iłołupków),

—    namułów, pyłów oraz gruntów lessowych,

—    torfów.

Zastosowanie wymienionych materiałów jest możliwe jedynie wyjątkowo i wymaga specjalnych, opartych o szczegółowe badania, rozwiązań projektowych.

Doboru materiałów do budowy zapory dokonuje się w oparciu o rozeznanie zasobów złóż materiałów (por. p. 1.6.4), w zakresie odpowiadającym kolejnym stadiom projektowym.

Do budowy zapory należy w miarę możliwości wykorzystywać złoża materiałów znajdujące się na obszarze czaszy zbiornika, a to w celu uniknięcia dodatkowych wywłaszczeń oraz konieczności późniejszego zagospodarowania terenów wyeksploatowanych złóż.

03