str02 (13)

Komokz wskaźnikowa radaru RLM-61    ,, pralka⁴

Arch. WZR „RAWAR"

przystąpienie do wojny zarówno Japonii, jak i Stanów Zjednoczonych).

Dynamiczny rozwój urządzeń radiolokacyjnych przyczynił się jednak do odniesienia wielu bojowych sukcesów, takich jak skuteczna obrona przestrzeni powietrznej Anglii, odparcie inwazji lotniczej na Moskwę, masowa likwidacja niemieckich okrętów podwodnych w ostatniej fazie wojny oraz wiele innych. Korespondenci wojenni pisali: „radar wygrał wojnę". Z perspektywy minionego czasu stwierdzenie to wydaje się mocno przesadne, aczkolwiek nie ulega -wątpliwości, że podczas II wojny światowej byliśmy świadkami narodzin nowej, specyficznej broni, że tym samym dokonany został milowy krok na drodze opanowania trudnej dyscypliny nauki technicznej — radiolokacji, która natychmiast po zakończeniu wojny wkroczyła w nowy doniosły etap rozwoju — wykorzystania jej do celów pokojo-wych.

nieprzyjacielskich samolotów i okrętów, a następnie do kierowania ogniem własnej artylerii. Nad zgłębieniem tajemnic radaru pracowały tysiące specjalistów; nie liczono się z kosztami eksperymentów. Powstawały nowe gałęzie radiolokacji, takie jak nawigacja³ radarowa (morska i lotnicza), czy zupełnie przedtem nie znana nauka o wykrywaniu i zwalczaniu (zakłócenia) radarów nieprzyjaciela.

Radar jednak nie od razu został w pełni zaakceptowany. Dowódcy wojskowi jeszcze dość długo nie doceniali jego zalet.

Znamienne wydarzenie miało miejsce podczas bitwy morskiej na Atlantyku. Konserwatywny dowódca angielskiego krążownika Hood, nie mając zaufania do radaru, kierował walką w oparciu o wskazania tradycyjnych przyrządów pomiarowych. Te konserwatywne poglądy nieufnego dżentelmena stały się przyczyną tragedii — na skutek błędnego namiaru odległości seria artyleryjska Hooda do niemieckiego pancernika Bismarck okazała się za krótka. Uszkodzony uprzednio niemiecki okręt zdołał dosięgnąć swoim ogniem Hooda, godząc go w komorę amunicyjną. Największy w owym czasie krążownik angielski szybko poszedł na dno.

Inne tragiczne zdarzenie to nalot Japończyków na bazę marynarki wojennej USA w Pearl-Harbor na Hawajach. Amerykańskie dowództwo zignorowało namiary stacji radiolokacyjnych, uzyskane 50 minut przed atakiem. Efekt — wielkie straty w ludziach i uzbrojeniu (wydarzenie to w znacznym stopniu przyspieszyło

• Nawigacja — dyscyplina techniki obejmująca całokształt wiadomości niezbędnych do prowadzenia statku wodnego <n. morska) lub powietrznego (n. lotnicza).

ZASADA

DZIAŁANIA RADARU

Wszystkie stosowane przed radarem metody pomiarowe (przyrządy optyczne, reflektpry świetlne, dźwiękowe urządzenia nasłuchowe itp.) nie dawały dostatecznych informacji o najbliższym otoczeniu statku czy samolotu w ciemnościach i złych warunkach atmosferycznych. Z drugiej strony w ciężkich warunkach zawodziły tradycyjne sposoby wykrywania położenia obiektów nieprzyjaciela. Rozwiązanie tych problemów stało się możliwe przy zastosowaniu fal radiowych.

Najpierw fale radiowe znalazły powszechne zastosowanie w radiofonii, następnie w telegrafii, fototelegrafii i telewizji. Obecnie cały świat pokryty jest siecią nadajników emitujących programy na określonych długościach fal. U odbiorców znajdują się odbiorniki, na których można wybrać dowolny program (dostrajając odbiornik do długości fali odpowiedniego nadajnika). Oddzielną, szeroką dziedziną wykorzystania urządzeń radiowych jest łączność wojskowa.

Jak powstają fale radiowe? Dookoła przewodnika, przez który płynie prąd elektryczny, powstaje pole elektryczne i pole magnetyczne, tzw. pole elektromagnetyczne. Pole elektromagnetyczne zmienia się zgodnie ze zmianami prądu w przewodniku. Przy bardzo szybkich zmianach prądu (przy -wielkiej częstotliwości) pole elektromagnetyczne „odrywa się” od przewodnika i rozchodzi w przestrzeń — efekt ten nazywa się promieniowaniem. Każdy impuls prądu powoduje wypromieniowanie nowej „porcji” energii elektromagnetycznej, tj. nowej fali. Fale elektromagnetyczne w zakresie długości

2