str04 (5)

►

Rozpatrując uzyskane wyniki Państwowy Komitet Obrony nakazał przyśpieszenie produkcji dział samobieżnych SU-152 jako jedynego sprzętu odpowiadającego zmienionym warunkom.

5 lipca 1943 r. rozpoczęła się największa bitwa pancerna II wojny światowej. Niemcy zgromadzili pod Kurskiem elitę swych wojsk pancernych, wyposażonych w najnowsze ciężkie czołgi „Tygrys”, średnie „Pantera”, a także w ciężkie działa samobieżne ..Ferdynand^-’. Wojska radzieckie przewyższały wprawdzie przeciwnika liczbą czołgów, lecz większość z nich stanowiły czołgi średnie T-34 oraz lekkie T-60 i T-70.

W tym czasie, zgodnie z wcześniejszymi propozycjami G. Żukowa, wojska Frontu Centralnego K. Rokossowskiego otrzymały wsparcie w postaci pułków ciężkiej artylerii samobieżnej SU-152. Jeden z nich przewieziony transportem kolejowym rozładował się z wagonów 100 kilometrów od miejsca walki. Dalej nie było już torów.

Pułk uformował się .w kolumnę marszową i ruszył w kierunku frontu. W ciągu trzech godzin ciężkie działa, pędząc z maksymalną prędkością, bez chwili odpoczynku weszły do walki na zagrożonym odcinku, gdzie pod na-porem pancernych uderzeń wroga piechota zaczęła się wycofywać.

Załogi SU-152 ogniem na wprost powitały nadciągające czołgi hitlerowskie. Po krótkim, lecz niezwykle zaciętym starciu Niemcy pozostawili na polu walki 12 palących się „Tygrysów” oraz 7 „Ferdynandów” i na tym odcinku frontu zaniechali dalszego natarcia.

Działa samobieżne SU-152 szybko zyskały duże uznanie wojsk: żołnierze radzieccy nazwali je „Zwierobojami”, tj. pogromcami zwierząt — niemieckich „Tygrysów'¹ i „Panter".

W okresie marzec—grudzień 1943 r. „Tan-kograd” wyprodukował i dostarczył wojskom ok. 700 wozów typu SU-152.

NOWE MODELE ISU-122 i ISU-152

Po bitwie kurskiej Państwowy Komitet Obrony podjął decyzję o opracowaniu nowego modelu ciężkiego czołgu, którym można by zastąpić nie odpowiadający już potrzebom frontu ciężki KW. Taki czołg, nazwany IS ¹. został skonstruowany pod koniec lata 1943 r.

W czasie projektowania czołgu IS, zgodnie z ówczesnymi poglądami taktycznymi, zaplanowano wykorzystanie jego podwozia do budowy wozu wsparcia — ciężkiego działa sa-

Ciężkie działo samobieżne ISU-122 późniejszych serii (na podwoziu ciężkiego czołgu !S-2m). Wóz z oznakowaniem taktycznym z czasów powojennych

Fot. J. Mognusfci

mobieżnego z armatą większego kalibru. Już 7 sierpnia 1943 r. Państwowy Komitet Obrony zalecił 2. Kotinowi zaprojektowanie takiego pojazdu; ponieważ czołg IS był uzbrojony w armatę 85 mm, działo samobieżne postanowiono wyposażyć w armatę 122 mm, którą miał opracować zespół F. Piętrowa. Wykorzystano do tego celu 122 mm armatę wz. 1931/1937 (A-19), z zamkiem śrubowym, nieznacznie tylko zmodernizowaną. Nowe, ciężkie działo samobieżne otrzymało oznaczenie ISU-122 (oznaczenie fabryczne — ISU-249).

Zanim jednak Zakłady Kirowskie przystąpiły do produkcji tego wozu, konstruktorom udało się przezbroić czołg IS w jeszcze silniejszą armatę tego samego kalibru (tzn. 122 mm), wobec czego zapadła decyzja, by opracować kolejny model ciężkiego działa samobieżnego ISU-152 z haubicoarmatą kalibru 152 mm, w którą uzbrojone były do tej pory działa SU-152. Jak pamiętamy, budowano je na podwoziach ciężkich czołgów KW-ls, których produkcję już wstrzymano. Podwozie IS miało jednak nieco mniejszą szerokość, co spowodowało pewne komplikacje; konstruktorzy musieli zmienić niektóre elementy samej armaty. Problem ten został wkrótce rozwiązany pomyślnie i do końca roku przekazano wojskom pierwszą partię 35 nowych dział samobieżnych ISU-122 i ISU-152. Od stycznia 1944 r. w działach ISU-122 (tzw. model ISU-122s) też stosowano nowszą armatę 122 mm wz. 1944 (D-25S) wzorowaną na czołgowej D-25T, półautomatyczną z zamkiem klinowym i hamulcem odrzutu.

W 1944 r. konstruktorzy Zakładów Kurowskich opracowali jeszcze nowsze, silniej u-zbrojone odmiany ciężkich dział samobieżnych — ISU-122BM z nowym modelem 122 mm armaty BL-7 oraz ISU-152BM z armatą 152 mm BL-8. Lufy nowych armat miały długość 60 kalibrów, a naboje zwiększone ładunki miotające, dzięki czemu zwiększono prędkość początkową pocisku i możliwość przebicia grubszego pancerza; nowe armaty miały większą odległość strzału bezwzględnego i większą maksymalną donośność. Wypróbowano też pojazdy ISU-130 z półautomatyczną armatą kalibru 130 mm oraz ISU-122E z pogrubionym pancerzem i szerszymi gąsienicami. Te prototypowe odmiany zbudowano na wypadek, gdyby Niemcy użyli jeszcze cięższych czołgów.

Ciężkie dziale »amob«ein« ISU-122 dok od tylu

poime|itych serii, wi-Fot. i. Mognuski

4

1

Jego opis przedstawiony jest w broszurze TBU nr 31 ..Ciężki czołg IS ¹. opracowanej przez J. Mag-nuskiego (Wyd. MON, Warszawa 1974).