Stopy metali (2)

Są stosowane na łożyska ślizgowe i części pracujące przy dużych zmiennych obciążeniach. Brąz CuSi3Mnl o zawartości 2,7+3,5% Si i 1,0+1,5% Mn nadaje się do obróbki na zimno i gorąco. Jest stosowany na części narażone na ścieranie oraz na siatki, sprężyny i armaturę w przemysłach chemicznym i maszynowym.

Brązy aluminiowe odlewnicze zawierają 8+11% Al oraz 2+5,5% Fe, a niektóre dodatek do 2% Mn lub 3,5+5,5% Ni. Odznaczają się dobrymi własnościami mechanicznymi, lecz słabymi własnościami odlewniczymi. Do obróbki plastycznej są przewidziane brązy aluminiowe zawierające 4+11% Al, a niektóre z nich - dodatkowo 2,0+5,5% Fe, 1,0+2,5% Mn i 3,5+5,5% Ni. Są one stosowane na części pracujące w wodzie morskiej, monety, części dla przemysłu chemicznego, sprężyny, styki ślizgowe, sita rurowe wymienników ciepła, gniazda zaworów, koła zębate i części narażone na ścieranie.

Brązy berylowe zawierają 1,9+2,10% berylu oraz 0,2+0,5% niklu i kobaltu, a niektóre dodatkowo 0,10+0,25% tytanu. Są to brązy do obróbki plastycznej na zimno i na gorąco. Mają bardzo dobrą wytrzymałość (R_m - 1275 MPa) i twardość (370 HB), dużą odporność na korozję oraz dobrą przewodność elektryczną i przewodnictwo cieplne. Przy uderzeniach brązy te nie iskrzą i dlatego znalazły zastosowanie na urządzenia pracujące w ośrodkach grożących wybuchem, np. na narzędzia górnicze. Ponadto są używane na sprężyny, membrany i części narażone na ścieranie.

Brązy manganowe są stosowane jako odlewnicze i do obróbki plastycznej. Brąz krzemowo-manganowy odlewniczy zawiera 0,5+1,5% Mn, 3,0+5,5% Zn, 0,5+1,2% Fe i 3+4% Si. Jest stosowany jako żaroodporny w armaturze pary wodnej. Brąz manganowy CuMnl2Ni3 do obróbki plastycznej zawiera 11,5%+13% Mn i 2,5+3,5% Ni. Jest to brąz do obróbki plastycznej na zimno i na gorąco. Stosuje się go na rezystory najwyższej jakości do precyzyjnych aparatów.

Brązy ołowiowe są głównie odlewnicze. Brąz CuPb30 zawiera 27+33% ołowiu. Stosuje się go jako stop łożyskowy na łożyska ślizgowe.

Wymienione tradycyjne nazwy stopów miedzi, jak: mosiądze, brązy itd., nie występują w nowych normach PN-EN. Podaje się tam tylko określenia związane ze składem chemicznym stopów, np. stopy miedzi z cynkiem, stopy miedzi z cyną, stopy miedzi z niklem, z berylem, z cyną oraz miedzią i ołowiem. Według PN-EN stopy miedzi dzieli się ogólnie na odlewnicze i do obróbki plastycznej, a ich oznaczenia rozpoczynają się od symbolu Cu, następnie podaje się kolejno symbole i średnie stężenie pierwiastków stopowych, np. CuZn20ALAs. Według PN-EN 1173:1999 po znaku stopu można podać minimalną wymaganą wytrzymałość na rozciąganie, np. R560 (w MPa). Stopy odlewnicze wg PN-EN 1982:2002 są wyróżnione na końcu oznaczenia literą C (lub B. gdy są dostarczane w postaci gąsek) poprzedzoną poziomą kreską, np. Cu-Sn5Zn5Pb5-C. Uzupełnieniem oznaczenia stopu odlewniczego może być symbol rodzaju procesu odlewania: GS - do form odlewniczych, GM - kokilowy, GZ - odśrodkowy, GC ciągły i GP - ciśnieniowy, np. CuAll lFe6Ni6-C-GP.

Spoiwa do lutowania twardego na bazie miedzi, ujęte w normie PN-EN 1044:2002, są stosowane do lutowania: stopów miedzi, stopów metali szlachetnych, stali i innych materiałów. Są oznaczane na początku literą B, np. B-Cu97Ni (B) 1085/1100.