wstęp do teorii polityki img 138

147

2. Formalne aspekty suwerenności państwa

Suwerenność prawna oznacza, że jeżeli dana jednostka geopolityczna jest uznana jako państwo to posiada atrybut suwerenności, przejawiający się w respektowaniu osobowości prawnej tego podmiotu sprawującego władzę na określonym terytorium i mającego zdolność do samodzielnego, niezależnego od jakiegokolwiek innego podmiotu prawa międzynarodowego, wykonywania władzy wewnątrz państwa i występowania w stosunkach międzynarodowych*. «$uwcrenność państw jest równa, zaś podległość prawu międzynarodowemu jest zasadniczym elementem ochrony tej suwerenności. W prawie międzynarodowym terminu suwerenność używa się w dwóch znaczeniach: w odniesieniu do statusu państwa w stosunkach międzynarodowych (suwerenność zewnętrzna) oraz charakteru kompetencji państwa i sposobu ich wykonywania (suwerenność wewnętrzna)¹⁰.

Suwerenność zewnętrzna oznacza, żc państwa nie podlegają w stosunkach między sobążadnej „wyższej władzy” poza uzgodnionym prawem międzynarodo-na suwerenność państwa jako całości terytorialnej i politycznej. Władza zaczyna „wypływać” z państwa na zewnątrz. H. Hinsley definiuje suwerenność jako istnienie najwyższej, absolutnej władzy politycznej w obrębie danej wspólnoty politycznej, która nie istnieje gdzie indziej. Sytuacja, w której państwo posiadając formalnie swoją suwerenność nie potrafi jej efektywnie wypełniać, a mimo tego jest uznawane za suwerenne jest koniecznością na arenie międzynarodowej i usprawiedliwia niepodległy byt Lego państwa. A. James określa suwerenność jako konstytucyjną niezależność, władzę która jest oparta wyłącznie na podstawie konstytucji danego państwa, która funkcjonuje w oparciu o własne prawo. Ta konstytucyjna władza jest niepodzielna. Suwerenność oznacza warunek, dostosowujący państwo do funkcjonowania na arenie międzynarodowej, tj. pojęcie prawne a nic polityczne (rzeczywisty wymiar tej suwerenności). R. Jackson używa terminu ,,quasi-pań$twa” dla określenia statusu państw, których suwerenność- jest w większymi stopniu pojęciem prawnym niż faktycznym Suwerenność pozytywna to wolność działania, a negatywna to wolność od działań innych podmiotów na własnym terenie. Według niego istnieje dualizm w pojmowaniu stosunków międzynarodowych: mocarstwa w ramach polityki równoważenia wpływów odwołują się do pojęcia suwerenności pozytywnej, natomiast „quasi-państwa” próbują tworzyć syslcm międzynarodowych norm zapobiegający ewentualnej nierówności państw. Por. David Strang, „Contested Soverc-ignty: The Social Construętionof Colonial Imperial ism”, (w:] Biersteker, Weber (red.), op.cit., s. 22 49; Daniel Deudney, JRinding Sovereigns: Authorities, Structures, and Geopołitics in Philadcphian Systems”, [w-.J Biersteker, Weber (red.), op.cit., s. 190-239; Cynthia Weber. Thomas J. Biersteker, „Reconstrucring the Analysis ofSovereignty: Concluding RcflcctionsandDirections for Futurę Research”, [w:] Biersteker, Weher (red.), op.cit., s. 278-286.

⁹ Waldemar J. Wołpiuk, „Niepodległość i suwerenność. Dystynkcje pojęciowe”, [w:] Wołpiuk (red.), op.cit., s. 51 102.

¹⁹ Krauz, „Suwerenność państwa.. ”, s. 105. Jerzy Kranz wyróżnia cztery aspekty' suwerenności państwa: aspekt pozytywny - charakter kompetencji państwowych, tj. zdolność podejmowania samodzielnych decyzji w nieograniczonym rzeczowo zakresie, aspekt negatywny - nie ma ponad państwem innej władzy niż prawo międzynarodowe, aspekt zewnętrzny niezależność w stosunkach międzynarodowych, aspekt wewnętrzny - swobodna regulacja stosunków wewnątrz państwa i jego porządku społecznego. Zob. Mariusz Gulczyński, Jan Wawrzyniak, „Suwerenne prawa narodu do sprawowania władzy zwierzchniej we współczesnych warunkach”, [w:] Wołpiuk (red.), op.cit., s. 177-202.