wstęp do teorii polityki img 59

64

można drogą negocjacji lub użycia siły. Jedną ze strategii rozbrojenia przeciwnika może być także „wojna prewencyjna”. W strategii odstraszania, której podstawę sta-nowiązatożenia racjonalności przeciwnika i istnienia stosunku sil, właściwego do odstraszania racjonalnego aktora, siła militarna odgrywa jedynie rolę psychologiczną²⁴.

3.1. Metody uniłateralne

Obok tradycyjnego rozróżnienia pomiędzy neutralnością w-ojenną (a więc tymczasową) a stałą („wieczystą”), funkcjonującego w prawie międzynarodowym, analizując politykę zagraniczną państw należy wyróżnić neutralność opie-rająca„sięna podstawie umowy międzynarodowej lub jednostronnego oświadczenia woli państwa (casus Szwajcarii, Austrii i Watykanu) oraz dobrowolną praktykę państw' prowadzących politykę neutralności jako optymalnie realizującą ich interesy bezpieczeństwa bez zobowiązań prawnomiędzynarodowych (casus Szwecji, Finlandii i minipaństw)²⁵. Polityka bezpieczeństwa oparta na zasadzie tTwalej neutralności implikuje wypełnienie trzech warunków: woli zachowania neutralności nawet gdy konflikt zbrojny rozgrywa się w tym samym regionie, zgody innych państw co do uszanowania tej neutralności oraz odpowiedniej liczebności i z-dolności sił zbrojnych (ten ostatni warunek daje asumpt do popularnego stwierdzenia, żc neutralność jest kosztownym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa, jakkolwiek zazwyczaj poziom wydatków obronnych państw' neutralnych jest niższy niż uczestników sojuszy).

W okresie „zimnej wojny” ukształtował się slatus „niezaangażowania” (lub „neutralizmu”), jak można określić politykę bezpieczeństwa państw należących do ruchu państw niczaangażowanych. Podobnie jak polityka neutralności, także nieza-angaż.owanic opiera się o deklarację zainteresowanego państwa, nie wymagając umów międzynarodowych. Polityka ta, powstała w okresie zimnowojennej konfrontacji, częstokroć funkcjonowała jako forma przeciwstawienia się wpływom jednego z supermocarstw, a obierały ją najczęściej państwa nowo niepodległe, powstałe w wyniku procesu dekolonizacji (wyjątek stanowiła Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii), zaliczane do grupy państw-- „rozwijających się”²⁶. Wraz z roz-

^M Por. Barrea, op.cit., rozdziai V.,, fheorie gćnćrale de la sćcurite”, s. 129-146.

Polityka odstraszania i związane z nią pojęcie racjonalności aktorów tej relacji prowadzi do sytuacji opisywanej jako „dylemat bezpieczeństwa”: „w sytuacji odstraszania bezpieczeństwo opiera się na wiarygodności zagrożenia dla agresora w postaci kosztów' równych luh wyższych niż wartość, którą przypisuje on rozgrywce”. W efekcie racjonalny aktor stosunków międzynarodowych nie podejmie ryzyka, jeżeli potencjalne zagrożenie (cena) będzie zbyt wysokie. Zob. ibidem, s. 139. Na temat odstraszania zob. także Richard Ncd Lebow, „Zmiany i transformacje: budowanie współpracy międzynarodowej", fw:l Bobrow. Ilaliżak, Zięba (red.), op.cit., s. 331 338.

¹⁵ Szerzej zob. Michał Dobraczyński, Janusz Stefanowicz. Polityka zagraniczna, Warszawa: Pań. stwowe Wydawnictwo Naukowe 1984, s. 164-165. Por. Dariusz Popławski. „Neutralność jako instrument polityki bezpieczeństwa państwa", (w:] Bobrow', Ilaliżak, Zięba (red.), op.cit., s. 145-159.

²⁶ Szerzej nt. polityki niezaangażowania zob. Józef Kukułka, Międzynarodowe stosunki polityczne, s. 211-223; Dobraczyński. Stefanowicz, op.cit., s. 169-174.