wstęp do teorii polityki img 183

173

sobność w bogactwa naturalne, z których najbardziej wartościowe obszary (Bliskiego Wschodu i Afryki) przypadły Francji i Wielkiej Brytanii®.

Wykorzystywanie politycznych i dyplomatycznych metod mocarstwowej polityki potęgjest działaniem bardziej subtelnym w porównaniu z instrumentami wojskowymi. Do tych ostatnich można zaliczyćm.in.: wojnę lub interwencję zbrojną, odstraszanie, demonstrację siły wojskowej, gromadzenie w'ojskw pobliżu granic lub ich rozmieszczenie w miejscach strategicznych oraz rozbudowę i doskonalenie sil zbrojnych.

W poprzednich wiekach wojna była bardzo często wykorzystywana jako instrument polityki zagranicznej. Jednak współcześnie ten rodzaj działalności stosuje się rzadko. Realna groźba wybuchu m wojny światowej, w dodatku wojny atomowej zaistniała w czasie kryzysu kubańskiego z 1962 r. Podczas gdy mocarstwa rzadko uciekają się do wojny, nie rezygnująjcdnak z interwencji zbrojnych. Dwa .supermocarstwa ztejmetody korzystalystosunkowoczcstoZSRRm.in. w 1956 r. na Węgrzech, w 1968 r. w Czechosłowacji, w 1980 r. w Afganistanie, natomiast Stany Zjednoczone w 1954 r. w Gwatemali, w 1964 r. w- Wietnamie i w Republice Dominikany w roku 1965.

Generalnie lima postępowania Stanów Zjednoczonych wobec Ameryki Łacińskiej bez względu na rozwój sytuacji wewnętrznej w jakimś kraju tego regionu, która potencjalnie mogłaby zaszkodzić interesom amerykańskim, była utożsamiana (faktycznie lub na użytek propagandy) z zagrożeniem komunistycznym³¹. To z kolei prowadziło do błędnego koła polegającego na popieraniu prawicowych (Rafael Truj illo w Dominikanie), a często również skorumpowanych reżimów (Fulgen-cio Batista na Kubie), których rządy spotykały się z uzasadnionymi protestami społecznymi, odbieranym)! w USA jako inspirowane przez komunistów³³.

Zasada interwencji oficjalnie uznana w 1820 r.^5! na konferencji Świętego Przymierza w Opawie była i jest wykorzystywana przez wielkie mocarstwa w celu utrzymania kontroli w państwach zależnych. Po raz pierwszy interwencja w sposób usankcjonowany wykorzystana została w 1821 r. podczas rewolucji w Neapolu, kiedy wojska austriackie wkroczyły tam i przywróciły absolutystyczne rządy Ferdynanda II.

W wieku XX instrumentem stosowanym na dość szeroką skalę przez mocarstwa światowe było odstraszanie, przez które należy rozumieć ciągle gromadzenie i ulepszanie arsenałów wojskowych³⁴. Podczas gdy w pierwszych latach po II

Agnieszka Bógdał-Brzczińska, „Ewolucyjny charakter mocarstwowości państw w latach 1815-1989. Mocarstwowość a pojęcia współzależne”, Stosunki Międzynarodowe, t. 19 (1998), s. 85.

³¹    Krzysztof Michałek, Mocarstwo. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1945-1992, Warszawa: Książka i Wiedza 1995, s. 164.

³²    Ibidem.

³⁵ „Bez wątpienia przysługuje mocarstwom prawo podejmowania wspólnych kroków, zabezpieczających państwa przed rewolucjami, które występują przeciwko ustanowionym rządom”, Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych, S. 36.

^M Zob. Ryszard Zięba, „Wojskowe aspekty napięć międzynarodowych”. Stosunki Międzynarodowe, t. 7(1987), s. 47-49.