60068 wstęp do teorii polityki img 204

194

natomiast efektywność jako relację między wartością, jaką przedstawia cel, a kosztami jego osiągnięcia”'¹.

2. Ocena efektywności polityki zagranicznej państwa

Polityka zagraniczna państwa jest procesem dynamicznym i złożonym oraz wielorako uwarunkowanym, dlatego wymaga wielostronnego wartościowania.

Na proces realizacji polityki zagranicznej państwa składa się wiele elementów, z których za najistotniejsze uznaje się 1) cele działania, 2) sposób działania, 3) przedmiot działania, 4) środk i działania oraz 5) wynik działania^{1 2}. Wynika stąd jednoznacznie, iż próba oceny stopnia efektywności polityki zagranicznej państwa wymaga całościowej analizy procesu jej realizacji³.

W nauce o stosunkach międzynarodowych ocena efektywności polityki zagranicznej państwa pozostaje kwestią dyskusyjną. Trudność wynika przede wszystkim z braku jednoznacznych kryteriów skuteczności i efektywności urzeczywistniania celów polityki zagranicznej. Stąd też ocena działania państwa w środowisku międzynarodowym opiera się na kryteriach subiektywnie przyjętych przez badacza. Będąc wprawdzie w znacznym stopniu subiektywną pozwala ona uchwycić zalety i wady zewnętrznej działalności podmiotu oraz formułować cechy identyfikacyjne polityki zagranicznej państwa⁴.

Dla potrzeb analizy efektywności uczestnika stosunków międzynarodowych o charakterze pierwotnym - państwa, można zaadoptować elementy definicyjne znawcy problematyki organizacji międzynarodowych Wojciecha Morawicckiego, który proponuje,by badanie efektywności działań organizacji przybrało postać oceny „ogólnej skuteczności jej oddziaływania na środowisko”^{5 6}.

W zasadzie zewnętrzna działalność państwa oceniania jest przez pryzmat jej końcowych wyników’. Takie stanowisko reprezentuje JózefKukułka, który twierdzi, że skuteczność działania podmiotu na arenie międzynarodow ej może być zmierzona poprzez porównanie rezultatu działania z celem zamierzonym i wyobrażonym⁷. W takim ujęciu zasadniczym elementem oceny będzie osiągnięty rezultat działalności państwa na arenie międzynarodowej". Jednakże należy zdecydo-

1

*    Łoś-Nowak, op.cit, s. 192.

2

   Józef Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa: Scholar 2000, s. 22 ].

3

   Szerzej zob. Frederick Hermann,, .Policy Classifrcalion: A Kcy to ihe Compararwe Study ofForeign Policy’’, jw:J: James N. Kosenau, Vincent Davis, Maurice A. Fast (red.), The Analysis of hitemational Politics: Essays in Honor or Harold and Margana Sprout, New York: Free Press 1972, s. 60-76.

4

   JózefKukułka, „Metody analizy polityki zagranicznej i jej efektywności”, Iw:] Pałyga, Symo-nides (red.), op.cit., s. 30.

5

*    Wojciech Motawiecki, Międzynarodowe organizacje gospodarcze. Warszawa: PWN 1987, s. 303.

6

   Szerzej zob. JózefKukułka, „Polityka zagraniczna jako element procesu oddziaływań międzynarodowych”, Stosunki międzynarodowe, t. 4 (1985), s. 17.

7

   Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych, s. 230.

" Szarzej, zob. Kukułka, „Polityka zagraniczna jako element...”, s. 7-26.