23413 wstęp do teorii polityki img 27

31

tem stworzonego w Wersalu porządku międzynarodowego, musiała swojąpolitykę zagraniczną prowadzić uwzględniając obie le sprzeczne tendencje. Natomiast po II wojnie światowej głównym trendem ewolucji środowiska międzynarodowego Polski przez ponad 40 lat była ,,zimnow-ojenna” konfrontacja między państwami Wschodu i Zachodu. Od schyłku dekady lat osiemdziesiątychXX wieku dominuje z kolei tendencja likwidowania istniejących podziałów, demokratyzacji stosunków międzynarodowych oraz rozszerzania.struktur europejskich i euroatlantyckich.

Stopień uzależnienia polityki zagranicznej państwa od trendów ewolucji sytuacji międzynarodowej bywa różny; warunkują go atrybuty sity państw-a i możliwości wpływu na innych uczestników stosunków międzynarodowych. Na przykład kraje dysponujące dużym potencjałem gospodarczym czy militarnym w mniejszym stopniu muszą się liczyć z uwarunkowaniami środowiska zewnętrznego. A zatem bardziej niezależne politycznie (suwerenne) są wielkie mocarstwa, niż państwa małe i słabe. Ogólnie można stw ierdzić, że oddziały w anie trendów- ewolucji stosunków międzynarodowych - podobnie jak i innych czynników zewnętrznych - na politykę zagraniczną państw odbywa się w powiązaniu z. oddziaływaniem uwarunkowań wewnętrznych tej polityki.

b)    Drugim pod względem rangi obiektywnym uwarunkowaniem zewnętrznym jest pozycja państwa w systemie stosunków- i ról międzynarodowych. Chodzi o to, czy dane państwo zajmuje miejsce centralne, kluczowe, czy pery feryjne. Pozycja ta warunkuje odgrywane przez państwo role międzynarodowe. Najistotniejszym elementem statusu międzynarodow-ego państwa jest pozycja (i rola) w systemie mię-d^-narodowych stosunków politycznych. W okresach napięć międzynarodowych i konfrontacji między blokowych istotne, a nawet decydujące znaczenie ma pozycja państwa w strukturze powiązań militarnych.

Wielkie znaczenie ma zawsze pozycja i odgrywana rola w międzynarodowych stosunkach ekonomicznych, finansowych, naukowo-technicznych, a także kulturalnych. Uwarunkowanie to często trudno precyzyjnie oddzielić od wewnętrznych charakterystyk określających wielkość potencjału gospodarczego i cywilizacyjnego kraju. Jednak zazwyczaj wskazuje się na miejsce państwa w świecie w zakresie produkcji przemysłowej, wielkości i struktury obrotów handlu zagranicznego, pod względem wysokości rezerw finansowych, wysokości dochodu narodowego, udziału w międzynarodowym obrocie technologii i myśli naukow-o-tech-nicznej, wymiany dóbr kultury- itp. Gdyby np. wziąć pod uwagę jeden tylko wskaźnik - wielkość eksportu, to w 2002 r. czołowe pozycje przypadłyby siedmiu najbogatszym krajom świata i Chinom, w następującej kolejności: USA, Niemcy, Japonia, Francja, Chiny, Wielka Brytania, Kanada i Włochy.

c)    Ważnym uwarunkowaniem zewnętrznym polityki zagranicznej każdego państwa jest struktura i zasięg umownych powiązań międzynarodowych oraz obowiązujące prawo międzynarodowe. Podstawowe znaczenie mają traktaty z innymi państwami regulujące sprawy stosunków politycznych, w tym przede